اسهال، یکی از بیماری‌های شایع دوران شیر‌خواری و کودکی است. این بیماری بیشتر در کودکانی که با شیر گاو یا شیر خشک تغذیه می‌شوند دیده می‌شود و در کودکانی که شیر مادر می‌خورند کمتر است. اسهال روشی است که بدن برای خلاص شدن از شر میکروب‌ها انجام می‌دهد و بیشتر موارد از چند روز تا یک هفته طول می‌کشد. اسهال می‌تواند همراه با تب، تهوع، استفراغ، گرفتگی عضلات، کم آبی بدن و حتی بثورات ایجاد شود. در ادامه علل و روش‌های درمان اسهال در کودکان را مورد بررسی قرار داده‌ایم.
شایع‌ترین دلایل اسهال در کودکان و درمان آن
1- عفونت ناشی از ویروس‌ها: ویروس‌هایی مانند روتاویروس، باکتری‌هایی مانند سالمونلا و به ندرت انگل‌هایی مانند ژیاردیا. ویروس‌ها شایع‌ترین علت اسهال کودکان هستند. همراه با مدفوع شل یا آبکی، علائم عفونت گاستروانتریت ویروسی اغلب شامل استفراغ، معده درد، سردرد و تب است. هنگام درمان گاستروانتریت ویروسی که می‌تواند 5 تا 14 روز طول بکشد. جلوگیری از از دست دادن مایعات مهم است. شیر مادر اضافی یا محلول آبرسانی خوراکی (ORS) را به نوزادان و خردسالان بدهید.
آب به تنهایی سدیم، پتاسیم و سایر مواد مغذی کافی برای آبرسانی ایمن به کودکان بسیار خردسال را ندارد. حتماً با پزشک خود در مورد میزان مایعات مورد نیاز کودکتان، نحوه اطمینان از دریافت آن‌ها، زمان دادن آن‌ها و نحوه مراقبت از کم آبی صحبت کنید. کودکان بزرگ‌تر مبتلا به اسهال می‌توانند هر چیزی را که دوست دارند بنوشند تا هیدراته بمانند، از جمله ORS. بستنی همچنین می‌تواند راه خوبی برای رساندن مایعات به کودکی باشد که استفراغ کرده و نیاز به آبرسانی دارد.
2- اسهال ناشی از دادن دارو و آنتی بیوتیک، برای این نوع اسهال کودک خود را به طور ایمن هیدراته نگه دارید. اگر یک دوره آنتی بیوتیک باعث اسهال کودک شما می‌شود، حتما دارو را ادامه دهید و با پزشک خود تماس بگیرید. پزشک شما ممکن است کاهش دوز، تغییر رژیم غذایی، افزودن یک پروبیوتیک یا تغییر به یک آنتی بیوتیک دیگر را توصیه کند.
مطالعات نشان می‌دهد که ماست با کشت‌های زنده یا پروبیوتیک‌ها می‌تواند به کاهش اسهال ناشی از آنتی بیوتیک‌ها کمک کند. کشت‌ها و پروبیوتیک‌ها به بازسازی باکتری‌های سالم روده که توسط آنتی بیوتیک‌ها کشته شده‌اند کمک می‌کنند. مسمومیت غذایی همچنین می‌تواند باعث اسهال در کودکان شود. علائم معمولاً به سرعت ظاهر می‌شوند، ممکن است شامل استفراغ باشد و در عرض 24 ساعت از بین می‌روند.
3- اسهال ناشی از مسمومیت غذایی: اگر غذا مخصوصا سالاد، بستنی، کیک و شیرینی‌های خامه‌دار به میکروب‌های مختلف مولد اسهال آلوده شده باشد و کودک از آن‌ها بخورد، ابتدا دچار استفراغ و سپس اسهال می‌گردد. درمان اسهال ناشی از مسمومیت غذایی مانند اسهال ناشی از عفونت است: کودک خود را هیدراته نگه دارید و در صورت هرگونه سوال با پزشک خود تماس بگیرید.
4- اسهال ناشی از میکروب: میکروب‌های مختلفی ممکن است به وسیله ی آلودگی آب یا در نتیجه‌ی خوردن غذاهای آلوده (شیر، غذاهای مانده، ظروف غذا که آلوده به میکروب و دست آلوده باشد) وارد معده و روده‌ی کودک گردد. خود میکروب‌ها یا سمی که از آن‌ها ترشح می‌گردد، جدار روده‌ها را مورد تهاجم قرار می‌دهد و موجب اختلال در جذب مواد غذایی و سبب اسهال می‌شود.
5- انگل‌ها: بعضی از انگل‌ها مخصوصا انگل ژیاردیا در روده‌ی کوچک کودک موجب اختلال و در نتیجه موجب اسهال متناوب می‌گردد. ( چند روز اسهال بلغمی-خلطی و چند روز مدفوع طبیعی ) و کودک نیز دچار بی‌اشتهایی و دردهای شکمی می‌شود.
6- سایر علل اسهال: عبارتند از بیماری روده تحریک‌پذیر، بیماری کرون، کولیت اولسراتیو، آلرژی غذایی و بیماری سلیاک. اگر مطمئن نیستید که چه چیزی باعث اسهال فرزندتان شده است، با پزشک خود تماس بگیرید.
بیشتر بخوانید: اشتباهات رایج در روش های درمان دل درد کودکان
داروی اسهال برای کودکان
به طور کلی، آنتی بیوتیک‌ها برای درمان اسهال عفونی در کودکان استفاده نمی‌شود. همیشه قبل از دادن داروهای اسهال بدون نسخه، مانند ایمودیوم و پپتو بیسمول به کودک خود با پزشک خود مشورت کنید. برای برخی از انواع اسهال عفونی، پروبیوتیک‌ها ممکن است مفید باشند. اگر کودک شما زیر 3 سال سن دارد، قبل از استفاده از پروبیوتیک‌ها با پزشک خود مشورت کنید. هیچ نوع دارویی را بدون مشورت با پزشک به کودکان زیر 3 سال ندهید.
برای درمان اسهال به فرزندم چه بدهم؟
معمولاً برای درمان اسهال در کودکان دارو لازم نیست. در بیشتر موارد، اسهال عفونی حاد زمانی متوقف می‌شود که بدن عفونت را پاک کند. دکتر لازار توضیح می‌دهد: “اسهال مانند سرفه زمانی است که سرما می خورید. روده شما در تلاش است تا مواد بد را خارج کند.” اگر اسهال کودک شما بیش از چند روز طول کشید، برای تعیین علت و بهترین درمان با پزشک متخصص اطفال مشورت کنید. برای اسهال مزمن، پزشک ممکن است تغییر رژیم غذایی، دارو یا سایر درمان‌های مداوم را پیشنهاد دهد.
علائم کم‌آبی بدن در کودکان
کم‌آبی بدن یکی از نگران کننده‌ترین عوارض اسهال در کودکان است. اسهال خفیف معمولاً باعث از دست دادن مایع قابل توجهی نمی‌شود، اما اسهال متوسط یا شدید می‌تواند باعث کم‌آبی شدید شود که خطرناک است. علائم کم آبی بدن را بشناسید. اگر فرزندتان موارد زیر را دارد با پزشک خود تماس بگیرید:
- سرگیجه و سبکی سر
- دهان خشک و چسبنده
- ادرار زرد تیره، یا ادرار بسیار کم یا بدون ادرار
- هنگام گریه کردن، اشک کم می‌آید یا اصلاً اشک نمی‌ریزد
- پوست خنک و خشک
- کمبود انرژی
چه زمانی در مورد اسهال کودک باید با پزشک تماس بگیریم؟
اسهال معمولا در عرض چند روز از بین می‌رود، اما می‌تواند منجر به بروز عوارض شود. اگر فرزند شما هر یک از این علائم را دارد، منتظر نمانید و از متخصصان کمک بگیرید:
اگر فرزند شما:
- برای ایستادن خیلی ضعیف است.
- منگ است یا سرگیجه دارد.
- خیلی مریض و بی‌حال به نظر می‌رسد.
- بیش از سه روز اسهال داشته است.
- کمتر از 6 ماه سن دارد.
- مایع سبز یا زرد خونی استفراغ می‌کند.
- نمی‌تواند مایعات را نگه دارد یا بیش از دو بار استفراغ کرده است.
- زیر 6 ماه سن دارد، تب مداوم یا بالای ۳۸ درجه سانتی‌گراد دارد. (با دماسنج مقعدی مشخص می‌شود)
- علائم کم‌آبی دارد.
- مدفوع خونی دارد.
- کمتر از یک ماه سن دارد و سه بار یا بیشتر در طول روز اسهال دارد.
- بیش از چهار مدفوع اسهالی در هشت ساعت دفع می‌کند و به اندازه کافی مایعات نمی‌نوشد.
- سیستم ایمنی ضعیفی دارد.
- بیش از دو ساعت معده درد دارد.
- در نوزاد 6 ساعت و در کودک 12 ساعت است ادرار نکرده است.
آیا آزمایش مدفوع به تشخیص علت اسهال کمک می‌کند؟
در مواردی که کودک مبتلا به اسهال شدید است پزشک از آزمایشگاه کمک می‌گیرد. در صورتی که علت اسهال میکروب بیماری‌زا باشد، آزمایشگاه وجود سلول‌های چرکی را در مدفوع جستجو می‌کند، مدفوع را کشت می‌دهد و میکروبی را که ایجاد اسهال کرده است مشخص خواهد کرد. در مواردی که کودک مبتلا به اسهال مزمن می‌باشد، آزمایشگاه با آزمایش مستقیم مدفوع وجود انگل را جستجو خواهد کرد. اگر کودک مبتلا به اسهال متناوب (چند روز اسهال و چند روز مدفوع طبیعی) و مدفوع کودک چرب و بدبو باشد ممکن است علت آن انگل ژیاردیا باشد، بنابراین آزمایشگاه انگل فعال یا کیست انگل را در مدفوع جستجو و گزارش خواهد کرد.
بیشتر بخوانید: 6 بیماری شایع در کودکان و نوزادان که باید بدانیم
کلام آخر: با توجه به حساس بودن بدن نوزادان و کودکان خردسال، کم‌آبی در اثر اسهال می‌تواند اثرات منفی روی سلامت کودک بگذارد، بنابراین توصیه می‌کنیم در صورت هرگونه مشکل غیرطبیعی از جمله مدفوع خونی، استفراغ و بثورات پوستی حتما با متخصص اطفال مشورت کنید.
