تنبیه و تشویق، از جمله روشهای موثر آموزش رفتار درست و نظم و انضباط به کودکان است و به آنها کمک میکند تا بفهمند چه کار یا رفتاری را اشتباه و یا درست انجام دادهاند. تشویق به معنای ارائه دادن یک شی یا امتیاز، به شکل مشروط است. اما جالب است بدانید که تشویق همیشه موثر و سازنده نیست! به مجازات کردن کودک در نتیجهی رفتار غلطش، تنبیه میگویند. این مجازات میتواند شامل محروم کردن فرد از یک شی یا خدمت، مجازاتهای بدنی، روحی و… باشد. تنبیهها معمولاً رفتارهای منفی بیشتری را تحریک میکنند و ممکن است به عزت نفس کودک و رابطه والدین و فرزند آسیب برساند. با این حال، اعمال پیامدها، نظم و انضباط را به فرصتهای یادگیری تبدیل میکند و به بچهها کمک میکند تا بفهمند چه اشتباهی انجام دادهاند. بنابراین در این مطلب ما جدیدترین شیوههای انضباطی که در واقع برای مهار تخلفات آینده موثر است، را ارائه دادهایم.
اصول تشویق و تنبیه کودک
تشویق و تنبیه در تربیت کودک الزامی هستند اما اجرای آنها نیازمند دقت بالایی بوده در نتیجه توصیه میشود از روشهای زیر برای جزا و پاداشدهی صحیح کودک استفاده کنید.
رعایت اعتدال، مهمترین اصل در تنبیه یا تشویق کودک است. برای رعایت اعتدال در تشویق و تنبیه باید به این نکات توجه کرد:
- روش صحیحی برای تشویق و تنبیه کودک خود انتخاب کنید.
بهموقع و به اندازه کودک را تشویق یا تنبیه کنید.
3. دلیل شفافی برای تشویق و تنبیه کودک داشته باشید.
4. قوانین و هنجارهای خانه را کاملا مشخص کنید و برای کودک توضیح دهید.
5. دربارهی احساستان با کودک صحبت کنید.
6. خودتان براساس قوانین خانه رفتار کنید.
7. در تشویق یا تنبیه کودک مصمم و ثابت قدم باشید.
8. با همسر خود هماهنگ رفتار کنید.
تفاوت اعمال پیامدها با تنبیه
دکتر فولتون میگوید: در حالی که هم عواقب و هم تنبیهها هدفشان شکلدهی و مدیریت رفتار بچهها است، تفاوتهای بزرگی در نحوه تأثیرگذاری آنها بر بچهها وجود دارد. تنبیهها باعث میشوند که بچهها به خاطر اشتباهاتشان عذاب بکشند یا احساس شرم کنند. آنها ممکن است دلیل ایجاد احساس بد در کودکان باشند. در حالی که عواقب ممکن است ضامن ناراحتی باشد، هدف این است که کودک رفتار خود را با نتایج اعمال خود پیوند دهد تا انگیزه لازم برای انتخاب دفعه بعدی را به دست آورد. تنبیهها شامل فریاد زدن، انتقاد کردن، خجالت کشیدن، تهدید، سلب امتیازات یا آسیب جسمی (که به آن تنبیه بدنی یا کتک زدن نیز میگویند) میباشد. به عنوان مثال، اگر یک کودک 5 ساله از مرتب کردن اسباببازیهایش سر باز زند، والدینش ممکن است او را کتک بزنند. هدف از درد جسمانی این است که به کودک یادآوری کند که دیگر هرگز این رفتار را انجام ندهد. با این حال، تحقیقات نشان میدهد که در عوض، کودک ممکن است به سادگی احساس ترس، خشم یا رنجش برای کتک خوردن کند. دکتر Aliza Pressman، روانشناس کودکان میگوید: «مجازات و تنبیه اغلب باعث میشود کودکان نسبت به آنچه که هستند احساس بدی داشته باشند بر خلاف آنچه انجام میدهند. بعلاوه، کودکانی که مشکلات مربوط به خودارزشمندی را تجربه میکنند، در آینده احتمال بدرفتاری خواهند داشت. دکتر پرسمن توضیح میدهد که تنبیهها همچنین میتوانند نتیجه معکوس داشته باشند، زیرا باعث میشوند بچهها بر خشم خود نسبت به والدینشان تمرکز کنند، نه اینکه فکر کنند دفعه بعد چه کاری را میتوانند بهتر انجام دهند. به عنوان مثال، یک کودک ممکن است فکر کند، “مادر من بد است” به جای اینکه “من اشتباه کردم.
بیشتر بخوانید: چرا باید از تنبیه بدنی کودکان به شدت پرهیز کنیم؟
استراتژیهای انضباطی که باید امتحان کنید
نظم و انضباط موثر با رفتار نادرست و مرحله رشد کودک شما تنظیم میشود. هدف استفاده از پیامدها آموزش دادن است تا تنبیه. در اینجا پنج استراتژی انضباطی موثر برای امتحان آورده شده است.
1. انتظارات را واضح مشخص کنید
تعریف واضح توقعاتتان به موفقیت فرزندتان کمک میکند. ممکن است برای بزرگسالان واضح به نظر برسد که چه رفتاری قابل قبول است، اما بچهها تا زمانی که به صراحت به آنها گفته نشود لزوما نمیدانند و میتوانند تمرین کنند. دکتر پرسمن توصیه میکند، علاوه بر این، با فرزندان خود در مورد عواقب آن صحبت کنید که اگر رفتار نادرست پیش از این اتفاق بیفتد، چه عواقبی خواهد داشت.
2. پیامدهای منطقی
دکتر فولتون توضیح میدهد که پیامدهای منطقی توسط بزرگسالان ایجاد میشود و بهطور مستقیم با رفتار نادرست کودک مرتبط است. اگر کودکی از امتیازات تلفن خود سوءاستفاده کند، تلفن او گرفته میشود..
3. پیامدهای طبیعی
پیامدهای طبیعی شکل مؤثر دیگری از پیامدها هستند. اینها مستلزم آن هستند که والدین به سادگی اجازه دهند نتایج اعمال کودک رخ دهد. دکتر فولتون توضیح میدهد که پیامدهای طبیعی نتیجه مستقیم رفتارهای کودک است و میتواند به آنها کمک کند انگیزه درونی برای بهبود رفتار ایجاد کنند. بزرگسالان ممکن است به بچهها اجازه دهند که با پیامدهای طبیعی انتخابهای خود روبرو شوند، زمانی که انجام آن بیخطر است و زمانی که کودک احتمالاً درس مهمی از آن میگیرد. به عنوان مثال، اگر برای امتحان درس نخواند، ممکن است نمراتش خوب نشوند.
4. محرومیت زمانمند
محرومیت زمانمند یک تاکتیک موثر برای استفاده با کودکان کوچکتر، به ویژه کودکان نوپا تا پیش دبستانی است. تایم اوت نباید طولانی باشد. در واقع، اگر کوتاه باشد، مثلاً یک دقیقه در هر ساعت، ایدهآل است. هدف باید اجازه دادن به تنظیم مجدد باشد. این برای ایجاد احساس بد در کودک نیست، بلکه فرصتی برای توقف، آرام شدن، تفکر و تلاش مجدد است. رفتاری را که غیرقابل قبول است نام ببرید. بگذارید بدانند تایم اوت فرصتی برای شروع دوباره است.
5. سازگاری و انعطافپذیری
ثبات برای مؤثر بودن نظم و انضباط بسیار مهم است. اگر مدام قوانین خود را جابجا کنید، آنها واقعاً نمیدانند چه چیزی قابل قبول است و چه چیزی غیرقابل قبول است. اما اگر به دستور کار خود پایبند باشید و عواقبی را که تعیین کردهاید تحمیل کنید، آنگاه فرزندتان در دانستن اینکه چه کاری میتواند انجام دهد و چه کاری نمیتواند انجام دهد احساس امنیت میکند و احتمالاً انتظارات شما را برآورده میکند. بچهها انضباط شخصی، صبر و خودآگاهی را زمانی یاد میگیرند که قوانین منسجم باشند دکتر پرسمن میگوید، با این حال، تا حدودی انعطافپذیر بودن نیز اشکالی ندارد. برای مثال، اگر در تعطیلات هستید، ممکن است زمان استفاده از صفحه نمایش را افزایش دهید.
تشویق موثرتر است یا تنبیه؟
از آنجا که اثرگذارتر بودن تشویق نسبت به تنبیه به اثبات رسیده است؛ متخصصین معتقد هستند که برای تاثیرگذاری بیشتر تنبیه و تشویق، باید از نسبت 20-80 استفاده کرد. یعنی در 80 درصد مواقع باید به رفتار صحیح کودک توجه کرده و آن را تشویق کنید. و تنها در 20 درصد مواقع با توجه به رفتار ناصحیح کودک، باید از روشهای اعمال پیامدها و تنبیه کمک بگیرید.
بیشتر بخوانید: بهترین و موثرترین روشهای تشویق کودکان
کلام آخر: همانطور که در این مطلب بیان شد، تشویق و تنبیه هر دو از نیازهای تربیتی کودک هستند. اما بهتر است تا با رویکرد مثبتاندیشانه، به جنبههای مثبت شخصیت کودک توجه بیشتری داشته باشید و او را تشویق کنید. همچنین اعمال پیامدها به جای تنبیه فیزیکی در بهبود مشکلات رفتاری کودکان موثرتر هستند، زیرا آنها اشتباهات را به فرصتهایی برای راهنمایی به شیوهای مهربانانه و پرورشی تبدیل میکنند.