یکی از مشکلات شایع در کودکان بالای سه سال، اختلال تمرکز در کودکان است. تصمیمگیری در مورد اینکه آیا کودک مبتلا به این اختلال است یا خیر، فرآیندی با چندین مرحله است. در واقع هیچ آزمایش مشخصی برای تشخیص کمبود توجه و اختلال تمرکز وجود ندارد و بسیاری از مشکلات دیگر مانند اختلالات خواب، اضطراب، افسردگی و انواع خاصی از ناتوانیهای یادگیری میتوانند علائم مشابهی داشته باشند. در این مقاله علائم کمبود توجه و تمرکز در کودکان و درمان آن را بررسی میکنیم.
کمبود توجه و تمرکز در کودکان
آکادمی اطفال آمریکا (AAP) توصیه میکند که ارائهدهندگان مراقبتهای بهداشتی(متخصص اطفال، روانشناس یا روانپزشک کودک) از والدین، معلمان و سایر بزرگسالانی که از کودک مراقبت میکنند، در مورد رفتار کودک در محیطهای مختلف، مانند خانه، مدرسه یا با همسالان سوال کنند، زیرا آنها میتوانند با کمی دقت علائم کمبود توجه و تمرکز در کودکان را شناسایی نمایند. این اختلال اغلب با بیتوجهی، ناآرامی، کاهش بازدهی در مدرسه و مشکلات اخلاقی و رفتاری مشخص میشود. DSM یا راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، معیارها و شاخصهایی را برای تشخیص این اختلال مشخص کرده است. حواس پرتی، منفیگرایی، لجبازی، عدم ثبات عاطفی و هیجانپذیری، پرتحرکی و پرخاشگری میتواند در زندگی روزمره کودک، روابط اجتماعی او با هم سن و سالان و همچنین در تحصیل مشکلات عمدهای ایجاد نماید. بنابراین باید در مورد علائم و نشانههای این اختلال آگاهی داشته باشید.
نشانههای تشخیص کمبود توجه و تمرکز در کودکان
DSM تاکید میکند که شش نشانه یا بیشتر، بیتوجهی و عدم تمرکز در کودکان تا سن 16 سال، پنج نشانه یا بیشتر برای نوجوانان 17 سال و بالاتر و بزرگسالان، حداقل باید به مدت 6 ماه وجود داشته باشد و برای سطح رشد نامناسب است:
- از توجه دقیق به جزئیات کوتاهی میکند یا در کارهای مدرسه، محل کار یا سایر فعالیتها اشتباه میکند.
- در حفظ توجه و تمرکز به وظایف یا فعالیتهای بازی مشکل دارد. ( به استثنا بازیهای کامپیوتری)
- وقتی مستقیماً با او صحبت میشود، به نظر میرسد که نمیشنوند.
- اغلب دستورالعملها را دنبال نمیکند، در انجام تکالیف مدرسه، کارهای روزمره یا وظایف در محل کار شکست میخورد و کارهای خود را نیمه کاره رها مینمایند (مثلاً تمرکز خود را از دست میدهد، از مسیرهای جانبی دور میشود).
- در رعایت نظم و برنامهریزی انجام یک فعالیت (سازماندهی) مشکل دارند.
از انجام کارهایی که نیاز به تلاش ذهنی در مدت زمان طولانی دارند (مانند تکالیف مدرسه یا تکالیف) اجتناب میکند، دوست ندارد یا تمایلی ندارد. - اغلب چیزهای لازم برای کارها و فعالیتها را گم میکند (مانند وسایل مدرسه، مداد، کتاب، ابزار، کیف پول، کلید، کاغذبازی، عینک، تلفن همراه).
- در فعالیتهای روزانه فراموش کارند.
میزان شیوع اختلال تمرکز در کودکان چه میزان است؟
بررسیهای سیستماتیک نشان میدهد که یکی از شایعترین و جدیترین مشکلات عصبی رایج در سنین کودکی و نوجوانی، اختلال کمبود توجه و تمرکز است. در حال حاضر حدود 3 میلیون کودک در سراسر جهان برای مشکلات کمبود توجه و تمرکز از دارو استفاده میکنند. برآوردهای شیوع آماری (تشخیص بالینی یا ثبت شده) در سراسر جهان متفاوت است و در طول زمان افزایش یافته است. با این حال این اختلال در اکثر کشورها، به ویژه در دختران و کودکان بزرگتر، کمتر شناخته شده و کمتر تشخیص داده شده است، اغلب تا بزرگسالی ادامه مییابد و یک عامل خطر برای سایر اختلالات سلامت روان و پیامدهای منفی، از جمله موفقیت تحصیلی، مشکلات شغلی و روابط و جنایت است. شناخت و درمان به موقع کودکان مبتلا به مشکلات کمتوجهی و تمرکز، فرصتی برای بهبود نتایج بلندمدت فراهم میکند.
بیشتر بخوانید: 6توصیه مهم برای والدین در تعامل با کودک بیش فعال
درمانی اختلال کمتوجهی و تمرکز
هیچ درمان قطعی برای این اختلال وجود ندارد، اما درمان میتواند به کودکان در مدیریت علائم و بهبود عملکرد روزانه کمک کند. درمان اغلب شامل داروها، مداخلات رفتاری و یا ترکیبی از این دو است. نوع درمان انتخابی به علائم و نیازهای کودک بستگی دارد. کمبود توجه و تمرکز اغلب با یکی از این سه نوع دارو درمان میشود: محرکهای روانی، داروهای ضد افسردگی یا داروهای غیر محرک. این داروها میتوانند به کودکان مبتلا کمک کنند تا توجه و تمرکز خود را برای انجام وظیفه حفظ کنند.
کلام آخر: اگر فکر میکنید که کودک شما علائم بیش فعالی یا اختلال کمتوجهی و عدم تمرکز را دارد، مهم است که با پزشک کودک خود در مورد تشخیص آن صحبت کنید. درمانهای مؤثری در دسترس هستند که میتوانند به کودکانی که با بیتوجهی دست و پنجه نرم میکنند، کمک کند و مداخله زودهنگام میتواند از تأثیر مخرب این اختلال بر زندگی آنها جلوگیری کند .برخی از والدین از نتیجهی مرتبط با ارزیابی فرزندشان در خصوص این اختلال میترسند و آن را نوعی نقص محسوب میکنند؛ همانطور که گفتیم این مورد یک اختلال رفتاری رایج در دوران کودکی است. مهم است که با کودک خود صحبت کنید تا بداند هرکسی مهارتها و تواناییهای متفاوتی دارد. با دریافت درمان، میتوانید به کودک خود کمک کنید تا مهارتها و راههای جدیدی برای مقابله با علائم خود ایجاد کند.