اختلال وسواس های فکری و رفتاری (OCD) یک وضعیت سلامت روان است که مغز و رفتار را درگیر می‌کند، که اغلب در دوران کودکی شروع می‌شود. وسواس اغلب باعث ناراحتی قابل توجهی در افراد مبتلا می‌شود. وسواس هم شامل وسواس فکری و هم وسواس عملی است. این اختلال کارکرد روزانه کودک مانند (مانند مدرسه، زندگی خانوادگی، فعالیت‌های فوق برنامه، ایجاد روابط دوستانه و مراقبت از خود) را به شکل قابل ملاحظه‌ای مختل می‌کند و می‌تواند مشکلات زیادی در روند رشدی او برجای بگذارد.
بروز وسواس در کودکان باید جدی گرفته شود، زیرا نشان دهنده وجود اضطرابی پنهان در آن‌هاست. در ادامه به بررسی بیشتر علل، نشانه‌ها و شیوه‌های درمانی که توسط روانشناسان کودک استفاده می‌شود خواهیم پرداخت.
چه چیزی باعث وسواس می‌شود؟
روانشناسان هنوز در مورد منشا وسواس در ذهن انسان بحث می‌کنند. با این حال، چند فرضیه فعلی در مورد علل وسواس وجود دارد.
- بسیاری از افرادی که وسواس را تجربه می‌کنند، استعداد ژنتیکی به آن نشان می‌دهند. یک ایده این است که وسواس ممکن است چیزی باشد که ما از طریق DNA خود به ارث می‌بریم.
- اما دیده شده است که بدون وراثت ممکن است وسواس نیز رخ دهد. در برخی موارد، عفونت‌های استرپتوکوک ممکن است باعث OCD یا بدتر شدن آن شود.
- متخصصان دیگر فکر می کنند ممکن است تفاوت‌های شیمیایی در مغز برخی افراد وجود داشته باشد که احتمال ابتلا به وسواس را افزایش می‌دهد. افراد مبتلا به OCD به اندازه کافی ماده شیمیایی به نام سروتونین در مغز خود ندارند.
- عوامل محیطی نیز ممکن است در ایجاد وسواس نقش داشته باشند، به خصوص اگر سطح بالایی از استرس را تجربه می‌کنند.
رایج‌ترین وسواس های فکری و رفتاری در کودکان
وسواس فکری، تصاویر، یا تمایلات مزاحم و ناخواسته ای هستند که بارها و بارها رخ می‌دهند و خارج از کنترل کودک احساس هستند. این وسواس‌ها برای کودک ناخوشایند هستند و معمولاً باعث نگرانی، اضطراب و ناراحتی زیادی می‌شوند.
برخی از رایج‌ترین چیزهایی که کودکان مبتلا به وسواس فکری نگران آن هستند عبارتند از:
- نگرانی در مورد میکروب‌ها، بیمار شدن یا مرگ.
- ترس شدید در مورد اتفاقات بد یا انجام کاری اشتباه.
- احساس اینکه همه چیز باید “درست” باشد.
- افکار یا تصاویر ناراحت کننده و ناخواسته در مورد آسیب رساندن به دیگران.
- افکار یا تصاویر مزاحم و ناخواسته با ماهیت جنسی.
رایج‌ترین وسواس‌های عملی در کودکان
وسواس عملی (که به آن‌ها تشریفات نیز گفته می‌شود) رفتارهایی هستند که کودک احساس می کند “باید” انجام دهد تا از شر احساسات ناراحت کننده ناشی از وسواس خلاص شود. یک کودک همچنین ممکن است باور داشته باشد که درگیر شدن در این اجبارها به نحوی از اتفاقات بد جلوگیری می‌کند. رایج‌ترین وسواس‌های عملی در کودکان عبارتند از:
- تمیز کردن: شستن و تمیز کردن بیش از حد یا تشریفاتی
- چک کردن: این شامل بررسی قفل‌ها، بررسی برای اطمینان از اینکه اشتباهی رخ نداده است و بررسی برای اطمینان از ایمن بودن چیزها است.
- تکرار: بازخوانی، بازنویسی و تکرار اعمالی مانند پاک‌نویس مدام تکالیف
- شمارش: شمارش می‌تواند شامل اشیا، اعداد و کلمات باشد.
- چیدمان: مرتب کردن چیزها به گونه‌ای که متقارن، یکنواخت یا در یک الگوی خاص چیده شوند. (تقارن بالش‌ها روی تخت کودک و کتاب‌ها در قفسه‌ی کتاب)
- پس انداز: شامل احتکار و دشواری دور انداختن اشیا می‌شود.
- رفتارهای خرافی: شامل دست زدن به چیزها برای جلوگیری از اتفاق بد یا اجتناب از چیزهای خاص است.
- اطمینان‌طلبی: این به شکل سوالات تکراری است. “مطمئنی که این مرا بیمار نمی‌کند؟ آیا مطمئن هستید که این امن است؟ مطمئنی هیچ کس نمی‌تواند وارد شود؟» بارها و بارها و بارها!
تشخیص OCD زمانی ضروری است که این وسواس‌ها و اجبارها آنقدر وقت گیر شوند که عملکرد روزمره را مختل کنند. معمولا این علائم شروع تدریجی دارند و در طی چند هفته یا ماه ایجاد می‌شوند.
بیشتر بخوانید: ترس در کودکان 2 تا 8 سال + راه‌های غلبه بر آن
سن شروع وسواس در کودک
وسواس می‌تواند در هر زمانی از پیش دبستانی تا بزرگسالی شروع شود. اگرچه OCD می‌تواند در هر سنی رخ دهد، اما معمولاً دو محدوده سنی وجود دارد که در آن وسواس برای اولین بار ظاهر می‌شود:
- بین 7 تا 12 سالگی
- بین اواخر سالهای نوجوانی و اوایل بزرگسالی.
در موارد نادر، علائم ممکن است ظاهراً “یک شبه” با تغییر سریع در رفتار، خلق و خو و ظهور ناگهانی اضطراب شدید ایجاد شوند. این یک نوع فرعی و نادر ابتلا به وسواس در کودکان است و آن را ناشی از عفونت (مثلا گلودرد استرپتوکوکی) در نظر می‌گیرند که سیستم ایمنی کودک اشتباها به جای عفونت به مغز حمله می‌کند.
این امر باعث می‌شود که کودک علائم شدید وسواس را نشان دهد، اغلب به ظاهر یکباره، برخلاف شروع تدریجی که در اغلب موارد وسواس کودکان دیده می‌شود. ظهور ناگهانی علائم با وسواس عمومی کودکان بسیار متفاوت است، جایی که علائم به تدریج ظاهر می‌شوند. این نوع وسواس در صورتی که عفونت استرپتوکوکی باشد، اختلال عصبی خودایمنی کودکان مرتبط با استرپتوکوک (PANDAS) یا اگر عفونت دیگری باشد، سندرم عصب روانپزشکی حاد کودکان (PANS) نامیده می‌شود.
وسواس چگونه در کودک تشخیص داده می‌شود؟
یک روانپزشک کودک یا دیگر متخصص سلامت روان می‌تواند وسواس را تشخیص دهد. او یک ارزیابی سلامت روانی از کودک شما انجام خواهد داد. برای تشخیص وسواس، کودک شما باید وسواس و اجباری مداوم، شدید و مخرب داشته باشد. آن‌ها باید به زندگی روزمره فرزند شما آسیب برسانند.
در بیشتر موارد، فعالیت‌های وسواس مانند شستن دست‌ها یا بررسی قفل درها بیش از چندین بار در روز طول می‌کشد. آن‌ها همچنین باعث ناراحتی روانی می‌شوند و بر نحوه تفکر کودک شما تأثیر می‌گذارند. در بیشتر موارد، بزرگسالان متوجه می‌شوند که اعمالشان تا حدی عادی نیست. اما اغلب کودکان نمی‌توانند ببینند که رفتارشان غیرمنطقی و غیرعادی است.
درمان وسواس در کودکان
درمان به علائم، سن و سلامت عمومی کودک شما بستگی دارد. همچنین به شدت این وضعیت بستگی دارد. درمان OCD اغلب شامل ترکیبی از موارد زیر است:
- درمان با روش‌های شناختی و رفتاری: روش‌های شناختی به کودک کمک می‌کند ترس‌های خود را شناسایی و درک کند. آن‌ها همچنین به کودک راه‌های جدیدی را برای حل بهتر یا کاهش آن ترس‌ها آموزش می‌دهند. روش‌های رفتاری به کودک و خانواده‌اش کمک می‌کند تا برای محدود کردن یا تغییر رفتار، پیمان‌ها یا قوانینی ببندند. یک مثال، تعیین حداکثر تعداد دفعاتی است که کودک می‌تواند دست‌های خود را بشوید.
- خانواده درمانی: والدین در هر فرآیند درمانی نقش حیاتی دارند. مدرسه کودک نیز ممکن است شامل این مراقبت شود.
- مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین:این داروها به افزایش سطح سروتونین در مغز کمک می‌کنند.
- آنتی بیوتیک‌ها: اگر مشخص شود که وسواس او با عفونت استرپتوکوک مرتبط است، ممکن است به این داروها نیاز داشته باشد.
کودکان مبتلا به وسواس همچنین ممکن است یک یا چند نوع اختلال خوردن داشته باشند. اینها نیز نیاز به درمان خواهند داشت.
چگونه می‌توانم به فرزندم کمک کنم با وسواس زندگی کند؟
وسواس را می‌توان اغلب با ترکیبی از درمان‌های رفتاری و داروها درمان کرد. شما نقش حمایتی کلیدی در درمان فرزندتان دارید. در اینجا مواردی وجود دارد که می‌توانید برای کمک به فرزند خود انجام دهید:
- تمام قرارهای ملاقات با درمانگر فرزندتان را حفظ کنید.
- با درمانگر کودک خود در مورد سایر ارائه دهندگانی که فرزند شما باید تحت نظر آن‌ها باشد، صحبت کنید. فرزند شما ممکن است از تیمی شامل مشاوران، درمانگران، مددکاران اجتماعی، روانشناسان و روانپزشکان مراقبت دریافت کند. تیم مراقبت از کودک شما به نیازهای کودک شما و میزان جدی بودن وسواس بستگی دارد.
- خطوط ارتباطی قوی و باز را با فرزندتان حفظ کنید. کودکان مبتلا به وسواس ممکن است در مورد اختلال خود احساس خجالت کنند.
- در مورد اختلال فرزندتان به دیگران بگویید. برای ایجاد یک برنامه درمانی با پزشک و مدرسه فرزندتان همکاری کنید.
- برای پشتیبانی از خدمات اجتماعی محلی تماس بگیرید. ارتباط با سایر والدینی که فرزند مبتلا به وسواس دارند ممکن است مفید باشد.
بیشتر بخوانید: مقابله با استرس کودکان
کلام آخر: متخصصان در حال حاضر نمی‌دانند چگونه از ابتلا به وسواس در کودکان و نوجوانان جلوگیری کنند. اما اگر علائم وسواس را در کودک خود مشاهده کردید، می‌توانید با ارزیابی در اسرع وقت به بهبود آن‌ها کمک کنید. درمان زود هنگام می‌تواند علائم را کاهش دهد و رشد طبیعی کودک شما را تقویت کند. همچنین می‌تواند کیفیت زندگی او را بهبود بخشد.
