خلاقیت کودک موضوع بسیار مهمی در کودکان است. بچه‌ها در فرآیند رشد عقلی و جسمی خود باید خلاقیت را هم در خود تقویت کنند تا در آینده عملکرد بهتری داشته باشند. والدین نقش کلیدی در ایجاد خلاقیت در کودکان دارند اما گاهی ممکن است والدین آنقدر روی موفقیت کودک تمرکز کنند و نگران نمرات و دستاوردهای کودک خود باشند که اهمیت خلاقیت را فراموش کنند.
در ادامه این مطلب ما به تعریف، اهمیت و راه‌های پرورش خلاقیت کودکان پرداخته‌ایم، با ما همراه باشید.
خلاقیت کودک چیست؟
برای خلاقیت کودک هنوز تعریف دقیقی ارائه نشده است. اما می‌توان کارهایی که با ایده‌های نو و روش‌های جدید انجام می‌شوند را کار خلاقانه دانست. خلاقیت ویژگی‌ای در افراد است که به آنها کمک می‌کند مسائل را به شیوه‌ای راحت‌تر و البته تازه‌تر حل کنند. این ویژگی در تمامی انسان‌ها وجود دارد و می‌توان آن را رشد داد.
کارشناسان و متخصصان می‌گویند حدودا 90 درصد کودکان 5 ساله، از خلاقیت به میزان یکسانی برخوردار هستند. این درحالی است که این میزان در کودکان 12 ساله به حدود 60 درصد می‌رسد. این آمار به این معناست که با افزایش سن، اگر به خوبی مراقب خلاقیت و پرورش آن در کودک خود نباشیم، رشد چندانی نخواهد کرد.
اهمیت پرورش خلاقیت در کودک
توانایی روبرو شدن با چالش ها به روش های مختلف، حاصل داشتن هوش خلاق است. زمانی که کودکان خلاقیت را در خود پرورش می‌دهند، یاد می‌گیرند به غرایز و توانایی‌های منحصر به فرد خود اعتماد کنند. آنها نگرش مثبنی به روند حل مساله پیدا می‌کنند. کودکان خلاق در بزرگسالی تبدیل به انسان‌هایی متکی به نفس و کاردان می‌شوند و به همان اندازه از بسیاری از لذات زندگی استفاده می‌کنند. اهمیت خلاقیت درست آنجایی مشخص می‌شود که بعد از سال‌ها فرد را تبدیل به آدم مهم و البته مفیدی برای جامعه می‌کند.
کودکان خلاق، اعتماد به نفس بالاتری نسبت به کودکان دیگر دارند زیرا وقتی چیزهای مختلفی می‌سازند از طرف دیگران تشویق شده و احساس ارزشمندی می‌کنند. استفاده از ابزار هنری ، نقاشی کشیدن و درست کردن کاردستی ، مهارت‌های حرکتی کودکان را بهبود می‌بخشد که این مهارت‌ها برای زندگی روزانه کودکان اهمیت بسیار زیادی دارد.
وقتی کودکان مشغول درست کردن چیزی هستند چگونگی تمرکز کردن را یاد می‌گیرند و کم کم توانایی تمرکز طولانی در آنها تقویت می‌شود . علاوه بر همه این موارد، انجام کار خلاقانه برای کودکان سرگرم کننده و لذت بخش است و اضطراب آن ها را کاهش می‌دهد.
بیشتر بخوانید: چگونه ویژگی‌های ذاتی و استعدادهای خارق العاده‌ی کودکم را پیدا کنم؟
مهم‌ترین موانع پرورش خلاقیت کودک
پرورش خلاقیت کودک اگر به شیوه‌ی درست اجرا شود، می‌تواند از آنها فرد تاثیرگذاری در آینده بسازد. همچنین در موارد کوچ‌کتر هم می‌تواند به بهتر خواندن درس‌ها و یادگیری راحت‌تر آنها کمک کند. پس خلاقیت بسیار مهم است. اما در این راه موانعی برای پرورش خلاقیت کودک وجود دارند که والدین ممکن است از وجود آنها بی‌اطلاع باشند. در ادامه به معرفی و بررسی رایج‌ترین این موانع می‌پردازیم.
استرس: استرس و عوامل آن در کودکان نه تنها یک عامل حواس پرتی است که انرژی آنها را برای بروز خلاقیت از بین می‌برد، و برای سلامتی و تمرکزانها نیز بسیار بد است.
ترس: ترس‌ها به اشکال مختلفی به وجود می‌آیند. از نظر روانشناختی “ترس از بیان خود یا قضاوت دیگران می‌تواند خلاقیت کودک را به شدت محدود کند”. ترس می‌تواند پاسخ‌ها، تصورات، رفتار و راه‌حل‌های فرزند ما را محدود کند. چرا که در اینصورت، کودک به هنگام مواجهه با یک مساله‌ی جدید بیشتر در زمینه کاهش علت آن ترس و به دنبال تعادل و ایمنی از آن ترس است تا یافتن یک راه‌حل خلاقانه.
انتقاد از خود: تفکر منفی، انتقاد مداوم و تردید از عملکرد خود نیز از عوامل محدود کننده در خلاقیت هستند. ما می‌توانیم بدون سرزنش و انتقاد، با خود از ایده‌های خلاقانه یا تلاش برای خلق چیزهای جدید صحبت کنیم.
منفی گرایی: اگر به طور مداوم به کودک بگویید که از عهده‌ی انجام کاری برنمی‌آید یا اینکه دچار شکست می‌شود. همین امر می‌تواند یکی از مهم‌ترین عوامل کاهش خلاقیت در کودک باشد. افراد بسیار خلاق به حمایت عاطفی نیاز دارند. از طرفی باید به این نکته هم توجه کنیدکه انتقاد صادقانه و سازنده و ارزیابی متعادل هم ذهن خلاق را رشد می‌دهد.
تاکید بیش از حد والدین برای تقویت مهارت‌هایی که خود دوست دارند: تعداد زیادی از پدر و مادرها به صورت نا آگاهانه کودک خود را فقط با هدف تقویت مهارت و پر کردن ذهن آنها با اطلاعات عمومی تربیت می‌کنند. این والدین حس می‌کنند که اگر اطلاعات زیادی را به کودک خود بدهند و او هم آنها را حفظ کند، باهوش و خلاق خواهد شد. در صورتی که این موضوع کاملا اشتباه است و کودکانی که به این شکل تربیت می‌شوند، سعی می‌کنند به جای یاد گرفتن، همه چیز را حفظ کنند و هیچوقت به فکر خلق یک راه‌حل جدید نیستند.
در واقع ما با این اصرارهایمان، از پرورش سایر توانمندی‌های ذهنی و روانی فرزندمان که مهم‌ترین آن، تفکر خلاق است، دور خواهیم ماند.
چگونه خلاقیت کودک را پرورش دهیم؟
خلاقیت به وجود همزمان دو عامل بستگی دارد: ژنتیک، و وجود مادر و پدری که همیشه پاسخگو باشند و مشتاق پرورش و ایجاد انگیزه در کودکشان باشند. به طور کلی، می‌توانید با قرار دادن کودک در برابر تأثیراتی که می‌تواند الهام بخش او باشد خلاقیت ذاتی فرزند خود را پرورش دهید. این به معنی پرورش عشق کودک به دانش و خواندن است. همچنین باید موادی را تهیه کنید تا فرزندتان بتواند از خلاقیت خود استفاده کند. در ادامه با راهکارهای پرورش خلاقیت در کودکان آشنا می‌شوید .
- کنجکاوی و جستجوی کودک برای جواب را تشویق کنید. یکی از بهترین راه های پاسخ دادن به کودک این است که بگوییم: “من نمیدونم، بنظرت چجوری میتونیم جوابشو پیدا کنیم؟”
- به ایده‌ها و نظرهای مختلف احترام بگذارید. با گفتن: “خب این هم راه خوبی برای نگاه کردن به موضوع است.” یا “چه ایده ی خوبی! من هیچوقت بهش فکر نکرده بودم. بیا امتحانش کنیم” تبادل ایده‌ها را تشویق کنید.
- برای تربیت کودک خلاق، قرار نیست هر لحظه از زندگی او، با برخی از فعالیت‌ها پر شوند. هر کودکی نیاز به زمان‌های آزاد و وقت‌هایی دارد که حوصله‌اش سر برود زیرا در این مواقع کودکان فرصت کشف کردن و استفاده از تخیل را پیدا می‌کنند که اهمیت بسیار زیادی در پرورش خلاقیت دارد .
- فضایی برای خلاق شدن کودک ایجاد کنید .این کار به فرزندتان کمک می‌کند که از تخیلش نهایت استفاده را ببرد. اگر نمی‌توانید یک اتاق را برای این کار اختصاص دهید نگران نباشید. هنگام طراحی دکوراسیون اتاق خواب کودک و نوجوان، گوشه ای از اتاق یا حتی یک جعبه معمولی و پر از خرت و پرت نیز کمک کننده است.
- از کمال گرایی بپرهیزید. پروژه ی کودکتان را انجام ندهید به این دلیل که شما بهتر و سریعتر می‌توانید آن را انجام دهید. در همین راستا از اصلاح کردن و تکمیل کردن پروژه ی کودک برای اینکه کامل و بی نقص باشد بپرهیزید. به آنچه که کودک درطول فرآیند انجام پروژه یاد گرفته است احترام بگذارید. فرآیند انجام پروژه از نتیجه‌ی نهایی مهم‌تر است. با تمرین بیشتر، نتیجه بهتر خواهد شد.
- به تلاش های خلاقانه ی کودک احترام بگذارید. داستان ها و کارهای هنری کودکتان را روی یخچال یا روی تخنه ای مخصوص این کار به نمایش بگذارید. کودکان عاشق دیدن حاصل علاقه و تلاششان بر روی دیوار مادر و پدر هستند.
- از عبارات ناامیدکننده و منفی بافی دوری کنید. نظرات مبتنی به قضاوت تجربیات خلاق را زیر سوال می‌برند. از عباراتی این چنینی دوری کنید: “نه! اینجوری نباید انجامش بدی. بذار من برات درستش کنم” یا “هیچوقت نمیتونی کاری رو درست انجام بدی، نه؟”
- از مقایسه‌ی کودکان با همسن و سالان بپرهیزید. توانایی‌های کودکان باهم متفاوت است، لطفا هرگز چیزهایی مانند این نگویید: “مطمئنا تو نمیتونی به خوبی علی قصه بگی” یا “چرا نمیتونی یه نقاشی قشنگ مثل لیلی بکشی؟.”
بیشتر بخوانید: تاثیر رنگ‌ها بر یادگیری کودکان
کلام آخر: پرورش خلاقیت کودک می‌تواند به آینده‌ی آنها کمک زیادی کند. بنابراین ساده از کنار آن رد نشوید. در راه پرورش خلاقیت کودک ممکن است موانعی وجود داشته باشند. اگر با حل این موارد به نتیجه مطلوب نرسیدید، کافیست این موضوع را با یک روانشناس متخصص کودک مطرح کنید تا به شما راهنمایی کامل و جامعی درمورد عملکرد کودکتان بدهد.
