برای درک بهتر ریفلاکس معده نوزاد (رفلاکس) و درمان، قبل از هر چیزی باید به تعریف این بیماری بپردازیم. منظور از ریفلاکس یا رفلاکس چیست؟ علائم آن چیست و چه چیزی باعث این بیماری میشود؟
رفلاکس در نوزادان
رفلاکس نوزاد، زمانی رخ میدهد که شیر از معدهٔ نوزاد به مری او برمیگردد و کودک آن را بالا میآورد. رفلاکس در نوزادان سالم چندین بار در روز رخ میدهد. تا زمانی که کودک شما سالم و شاد است و به خوبی رشد میکند، رفلاکس دلیلی برای نگرانی نیست. گاهی اوقات رفلاکس معده به مری GERD نامیده میشود؛ این بیماری به ندرت جدی است و با بزرگتر شدن نوزاد به تدریج برطرف میشود. ادامه رفلاکس نوزاد پس از 18 ماهگی غیرمعمول است که در این صورت به رسیدگی و توجه بیشتری نیاز دارد و باید به پزشک مراجعه کنیم. در ادامه علائم و علت رفلاکس نوزاد را شرح میدهیم.
علائم رفلاکس در نوزادان
برگرداندن شیر و استفراغ، از مهمترین نشانههای رفلاکس نوزادان است. احتمال اینکه محتویات معده بهاندازهای اسیدی باشند که گلو یا مری را تحریک کنند و مشکلاتی را به وجود بیاورند، بسیار اندک است. به ندرت، رفلاکس نوزاد میتواند با علائم نگران کنندهای مانند عدم رشد یا کاهش وزن همراه باشد. اینها میتوانند نشاندهنده یک مشکل پزشکی مانند آلرژی، انسداد در سیستم گوارشی یا بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) باشند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه نمود؟
- گریه کردن بیش از حد معمول یا به شدت تحریک پذیر بودن نوزاد
- ناتوانی در رشد، به این معنی که وزن یک نوزاد یا کودک، کمتر از حد انتظار برای سنش است یا کمتر وزن اضافه میکند.
- مشکلات تنفسی
- مشکلات بلع
- امتناع از خوردن غذا
- علائم خونریزی در دستگاه گوارش، مانند: استفراغ حاوی خون یا شبیه تفاله قهوه
- خونریزی مقعدی یا مدفوع حاوی خون
- علائم کم آبی بدن، مانند عدم استفاده از پوشک خیس به مدت 3 ساعت یا بیشتر، یا کمبود انرژی
- استفراغ در مقادیر زیاد که به طور منظم شدید است، که به آن استفراغ پرتابی نیز میگویند.
- با صفرا در استفراغ که رنگ استفراغ را سبز یا زرد میکند.
- استفراغ یا نارسایی زمانی شروع میشود که نوزاد کمتر از 2 هفته یا بیشتر از 6 ماه سن دارد.
- برخی از این نشانهها میتوانند نشاندهنده شرایط احتمالاً جدی اما قابل درمان مانند GERD یا انسداد در دستگاه گوارش و یا تنگی پیلور باشند.
بیشتر بخوانید: 6 بیماری شایع در کودکان و نوزادان که باید بدانیم
علت رفلاکس نوزاد
کارشناسان فکر میکنند چندین عامل منجر به GER در نوزادان میشود. به عنوان مثال، در 6 ماه اول زندگی، نوزادان بیشتر وقت خود را دراز کشیده میگذرانند و مری و اسفنکتر تحتانی ( حلقهٔ ماهیچهای میان مری و معده) به طور کامل رشد نکردهاند. این عوامل احتمال بازگشت محتویات معده به مری را بیشتر میکند. در حالت طبیعی اسفنکر تحتانی فقط باید زمانی باز شود که کودک غذایی را میبلعد و در زمانهای دیگر باید بسته بماند تا محتویات معده در جای خود باقی بمانند و به مری برنگردند. چندین عامل مختلف ممکن است در علت رفلاکس نوزاد نقش داشته باشند:
- دراز کشیدن نوزاد در بیشتر مواقع
- رژیم غذاییای که بیشتر مایع است
- نارس به دنیا آمدن
- شرایطی که بر ریهها تأثیر میگذارد، مانند فیبروز کیستیک
- شرایطی که بر سیستم عصبی تأثیر میگذارد، مانند فلج مغزی
- فتق هیاتال، وضعیتی که در آن باز شدن دیافراگم به قسمت بالایی معده اجازه میدهد تا به سمت قفسه سینه حرکت کند.
- جراحی قبلی برای اصلاح آترزیاک مری، نوعی نقص مادرزادی
گاهی اوقات رفلاکس نوزاد میتواند به دلیل شرایط جدیتری ایجاد شود، مانند:
- بیماری رفلاکس معده به مری: ریفلاکس اسید کافی برای تحریک و آسیب به پوشش مری دارد.
- تنگی پیلور: دریچهای بین معده و روده کوچک باریک شده و از تخلیه محتویات معده به روده باریک جلوگیری میکند.
- عدم تحمل غذایی: پروتئین موجود در شیر گاو رایجترین محرک است.
- ازوفاژیت ائوزینوفیلیک: نوع خاصی از گلبولهای سفید خون (ائوزینوفیل) ساخته شده و به پوشش مری آسیب میرساند.
- سندرم ساندیفر: این باعث کج شدن و چرخش غیر طبیعی سر و حرکاتی شبیه تشنج میشود. این یک عواقب نادر GERD است.
عوارض رفلاکس نوزاد
بیشتر موارد رفلاکس نوزادی به طور خودبهخودی از بین میروند بدون اینکه برای کودک شما مشکلی ایجاد کنند. ولی اگر کودک مشکل جدیتری مانند بیماری رفلاکس معده به مری داشته باشد، کودک علائمی از رشد ضعیف و یا مشکلات تنفسی بروز خواهد داد. بعضی از پژوهشها نشان میدهد نوزادانی که بهطور متداول استفراغ میکنند، ممکن است که پس از دوران کودکی بیشتر مستعد ابتلا به بیماری رفلاکس معده به مری باشند.
تشخیص علت رفلاکس نوزاد
تشخیص رفلاکس نوزاد معمولا بر اساس معاینه فیزیکی صورت میگیرد. در صورتی که فرزند شما سالم باشدٰ، رشد طبیعی داشته باشد و راضی به نظر برسد، در این حالت نیازی به آزمایشات بعدی نیست.
چنانچه متخصص کودک شما مشکل جدیتری را پیشبینی کند، میتواند موارد زیر را توصیه کند:
- سونوگرافی: تصویربرداری برای تشخیص گرفتگی بین دریچه بین معده و روده کوچک است(تنگی پیلور)
- تستهای آزمایشگاهی: تستهای متعدد خون و اوره برای تشخیص یا رد کردن علل احتمالی استفراغ مکرر و وزنگیری ناکافی
- بررسی PH مری: اندازه گیری میزان اسیدیته مری کودک
- تصویربرداری با اشعهٔ ایکس: برای تشخیص و شناسایی ناهنجاریهای موجود در مجرای گوارشی مانند انسداد و تنگی مری
- آندوسکوپی فوقانی: برای تشخیص و یا حذف مشکلات احتمالی در مریٰ مانند باریک شدن(تنگی) و یا التهاب(ایزوفاِژیت)
بیشتر بخوانید: اشتباهات رایج در روش های درمان دل درد کودکان
روشهای درمان رفلاکس در نوزادان و داروها
در اکثر موارد رفلاکس نوزادی با تغییرات سادهای در نحوهی تغذیه نوزاد و نگهداری کودک به صورت خود به خود برطرف میشود مانند:
- حجم غذای کمتر و در دفعات بیشتر
- به کودک زمان بدهید که آروغ بزند
- عمودی نگه داشتن کودک در حین غذا دادن و بعد از آن
- تغییر نوع شیرخشک
- استفاده از تشک آنتی رفلاکس: این تشکها حتی برای نوزادانی که رفلاکس ندارند مفید است و تا 60% از رفلاکس جلوگیری میکند.
- تغییر سرشیشهٔ شیر کودک، اگر سرشیشهٔ شیر بیش از حد بزرگ یا کوچک باشد، موجب میشود که همراه شیر، هوا نیز وارد دهان کودک شود.
- برای تشخیص اینکه آیا رفلاکس ناشی از آلرژی به پروتئین شیر گاوی استٰ، چنانچه به فرزندتان شیر میدهیدٰ محصولات لبنی و گوشتی را از رژیم غذاییتان حذف نمایید.
مصرف داروهای رفلاکس برای کودکانی با رفلاکس بدون عارضه توصیه نمیشود. زیرا این داروها از جذب کلسیم و آهن جلوگیری میکنند و خطر ابتلا به عفونتهای رودهای و تنفسی خاصی را افزایش میدهند.
- مسدود کننده H2 که باعث کاهش تولید اسید میشود.
- مهارکنندههای پمپ پروتون (PPT) که مقدار اسیدی را که معده ایجاد میکند، پایین میآورند.
اگر داروهای تجویز شده از سوی پزشک برای درمان کودک مفید واقع نشوند و کودک شما هنوز علائم شدید داشته باشد، عمل جراحی آخرین گزینه خواهد بود. متخصصین گوارش کودک فقط در موارد نادری که نوزاد دارای مشکلات شدید تنفسی یا جسمی باشد که باعث علائم رفلاکس میشوند، عمل جراحی را پیشنهاد میدهند.
بیشتر بخوانید: چه عواملی باعث کولیک در نوزادان میشود؟
کلام آخر: همانطور که قبلا گفتیم رفلاکس در نوزادان معمولا دلیل جدی برای نگرانی ندارد. فقط در صورتی که پس از ۱۸ ماهگی رفلاکس کودک شما ادامه داشته باشد یا علائم غیرعادی مشاهده کردید، توصیه میکنیم هر چه سریعتر با پزشک متخصص کودکان مشورت کنید. توجه داشته باشید این مقاله از مطالب خواندنی بامبینو صرفا جنبه آموزشی و اطلاع رسانی دارد و در هیچ صورتی خودسرانه یا به توصیهی آشنایان به کودک خود دارو نخورانید.