صرع، یکی از شایعترین اختلالات سیستم عصبی است. کودکان و بزرگسالان از هر نژاد و پیشینه قومی، ممکن است دچار حملهی صرع شوند. معمولاً علائم صرع در کودکان شباهت زیادی با علائم آن در بزرگسالان دارد. در هر صورت آشنایی والدین با علائم تشنج در نوزادان و کودکان میتواند از بروز مشکلات جدی جلوگیری کند. در این مطلب با هر آن چیزی که لازم است در مورد صرع یا تشنج در کودکان را بدانید، برایتان ارائه دادهایم.
صرع در کودکان چیست؟
مغز، متشکل از سلولهای عصبی است که از طریق فعالیت الکتریکی با یکدیگر ارتباط برقرار میکنند. تشنج زمانی رخ میدهد که یک یا چند قسمت از مغز دارای سیگنالهای الکتریکی غیرطبیعی باشد که سیگنالهای طبیعی مغز را قطع میکند. هر چیزی که ارتباط طبیعی بین سلولهای عصبی مغز را قطع کند میتواند باعث تشنج شود. این شامل تب بالا، قند خون بالا یا پایین، ترک الکل، مواد مخدر یا ضربه مغزی است. اما زمانی که کودک 2بار یا بیشتر تشنج بدون علت شناخته شده داشته باشد، به عنوان صرع تشخیص داده میشود.
تشنج انواع مختلفی دارد. نوع تشنج بستگی به این دارد که کدام قسمت و چه مقدار از مغز تحت تأثیر قرار گرفته است و در طول تشنج چه اتفاقی میافتد. 2 دسته اصلی تشنجهای صرع، تشنج کانونی (پارشیال) و تشنج عمومی است.
علت صرع در کودکان
تشنج میتواند به دلایل زیادی ایجاد شود. علل شایع تشنج یا صرع در دوران کودکی عبارتند از:
- اختلالات رشدی مانند نوروفیبروماتوز(Neurofibromatosis)، سندروم داون، سندروم آنجلمن، توبروز اسکلروزیس یا تصلب تکمهای نیز میتوانند احتمال بروز صرع کودکان را افزایش دهند.
- تب و عفونتهای شدید (به این تشنجهای تب میگویند)
- این بیماری در افرادی که زمینه ارثی دارند بیشتر است و از همین رو ژنتیک نیز میتواند در بروز این بیماری دخیل باشد. تأثیر ژنها روی مغز و اینکه چگونه باعث بروز صرع میشوند هنوز شناخته شده نیست.
- در میان ۳ تا ۱۰ درصد افراد، تشنجهای صرعی به دلیل تغییراتی در ساختارهای مغزشان بروز میکنند. گاهی این تغییرات ساختاری در کودکان بهطور مادرزادی وجود دارد که میتواند منجر به بروز تشنجها شوند.
- آسیب سر که در کودکان و نوجوانان بسیار شایع است.
- عفونتهای مغز و غشای آن
- آسیب مغزی ناشی از بیماری یا جراحت
- سکته
- تومور مغزی
- کمبود اکسیژن به مغز
- هیدروسفالی (آب اضافی در حفره های مغزی)
- اختلالات رشد مغز
- حدود ۳ تا ۱۰ درصد کودکان مبتلا به اوتیسم ممکن است گاهی دچار حملات صرع شوند.
تشنج ممکن است به دلیل ترکیبی از این موارد ایجاد شود. با این حال، بیشتر تشنجها در دوران کودکی با علت مشخصی همراه نیستند. علل کمتر شایع صرع در دوران کودکی، شامل تومورهای مغزی یا کیستها و اختلالات دژنراتیو (شرایط پیشرونده و رو به وخامت، اغلب با از دست دادن سلولهای مغزی) است. توجه داشته باشید که اگر مادر در حین بارداری از برخی داروهای خاص استفاده کند، ممکن است کودک به این مشکل مبتلا شود. تفاوت مهمی بین علت چیزی که باعث تشنج میشود، مانند تب بالا در یک کودک خردسال و چیزی که باعث صرع میشود، مانند ضربه شدید به سر وجود دارد.
مطالعات گسترده و دقیق، هیچ مدرکی مبنی بر اینکه واکسیناسیون باعث ایجاد صرع میشود پیدا نکرده است. با این حال، تشنج ممکن است در عرض 1 یا 2 روز پس از واکسیناسیون رخ دهد، به خصوص اگر همراه با تب باشد. در چنین مواردی، کودک احتمالاً تشنج به خاطر تب بالا داشته است. هنگامی که کودک واکسینه میشود، بهتر است والدین داروهای مجاز را از پزشک مربوطه جویا شوند تا در صورت بروز تب یا قبل از بالا رفتن تب به کودک بخورانند.
علائم تشنج در کودکان چیست؟
علائم کودک شما به نوع تشنج بستگی دارد. علائم عمومی یا علائم هشدار دهنده تشنج میتواند شامل موارد زیر باشد:
- خیره شدن
- حرکات تند و سریع بازوها و پاها
- ناتوانی در بلع، کف ریختن از دهان
- سفت شدن بدن
- گاز گرفتن زبان
- از دست دادن هوشیاری
- مشکلات تنفسی یا توقف تنفس
- از دست دادن کنترل روده یا مثانه
- افتادن ناگهانی بدون دلیل مشخص، به خصوص زمانی که با از دست دادن هوشیاری همراه باشد.
- پاسخ ندادن به سر و صدا یا کلمات برای زمان کوتاه
- گیج یا بهت زده به نظر میرسد.
- تکان دادن سر به صورت ریتمیک
- گشاد شدن مردمک چشم
- گاز گرفتن زبان
- عرق کردن
در طول تشنج، ممکن است لبهای کودک شما آبی رنگ شود و تنفس او طبیعی نباشد. پس از تشنج، کودک شما ممکن است خواب آلود یا گیج باشد. بروز علائم غیر حرکتی تشنج میتواند شامل متوقف شدن کارها باشد، به این معنا که کودک ناگهان از کاری که در حال انجام آن باشد دست نگه میدارد و بیهدف بهجایی خیره میشود یا ساکت میماند. علائم تشنج ممکن است مانند علائم سایر بیماریها باشد. برای تشخیص حتما به پزشک کودک خود مراجعه کنید.
بیشتر بخوانید: 6 بیماری شایع در کودکان و نوزادان که باید بدانیم
تشخیص صرع در کودک
پزشک معمولا در مورد علائم و سابقه سلامتی کودک شما و عوامل دیگری که ممکن است باعث تشنج کودک شما شده باشد، مانند تب یا عفونت، آسیب سر، شرایط سلامت مادرزادی، زایمان زودرس، داروهایی که مصرف میکند، سؤال میکند. او برای تشخیص دقیقتر ممکن است آزمایش خون برای بررسی مشکلات قند خون و سایر عوامل، آزمایشهای مغز و اعصاب برای بررسی رفتار کودک، تواناییهای حرکتی، عملکرد ادراکی و غیره برای تعیین نوع صرع در کودک، تستهای تصویربرداری مغز، مانند امآرآی یا سیتیاسکن، الکتروانسفالوگرامبرای آزمایش فعالیت الکتریکی در مغز کودک، پونکسیون کمری (تپ ستون فقرات)، برای اندازه گیری فشار در مغز و کانال نخاعی و آزمایش مایع نخاعی مغزی برای عفونت یا سایر مشکلات را توصیه کند.
درمان صرع در کودک
هدف از درمان، کنترل، توقف یا کاهش تعداد دفعات وقوع تشنج است. درمان اغلب با دارو انجام میشود. بسیاری از انواع داروها برای درمان تشنج و صرع استفاده میشود. پزشک کودک شما، باید نوع تشنج کودک شما را شناسایی کند. داروها بر اساس نوع تشنج، سن کودک، عوارض جانبی، هزینه و سهولت استفاده، انتخاب میشوند. داروهایی که در خانه استفاده میشوند معمولاً به صورت کپسول، قرص، قطره یا شربت و به صورت خوراکی مصرف میشوند.
اگر کودک شما با تشنج در بیمارستان بستری است، دارو ممکن است به صورت تزریقی یا داخل وریدی از طریق ورید تجویز شود. پزشک ممکن است با توجه به سن کودک و در صورت مقاومت او در برابر دارو، توصیههایی را جهت تغییر در رژیم غذایی او ارائه دهد. رژیم غذایی کتوژنیک با کربوهیدرات پایین و یا سرشار از چربی میتواند منجر به حالت کتوز در بدن شود که در طی آن بدن به جای کربوهیدراتها، چربی را تجزیه میکند. کتوز میتواند از بروز تشنج جلوگیری کند، اگرچه این تنها برای برخی از انواع صرع در کودکان اثربخش خواهد بود.
چگونه میتوانید به فرزند خود کمک کنید تا با صرع زندگی کند؟
شما میتوانید به کودک مبتلا به صرع کمک کنید تا سلامت خود را مدیریت کند.
- بسته به سن کودک مطمئن شوید که کودک شما نوع تشنج خود و نوع داروی مورد نیاز را درک کرده است.
- دوز، زمان و عوارض جانبی همه داروها را بدانید. دارو را دقیقاً طبق دستور به کودک خود بدهید.
- قبل از دادن داروهای دیگر به کودک خود با پزشک صحبت کنید. داروهای تشنج میتوانند با بسیاری از داروهای دیگر تداخل داشته باشند. این میتواند باعث شود که داروها خوب عمل نکنند یا عوارض جانبی ایجاد کنند.
- به کودک خود کمک کنید از هر چیزی که ممکن است باعث تشنج شود اجتناب کند. مطمئن شوید که کودک شما به اندازه کافی میخوابد، زیرا کمبود خواب میتواند باعث تشنج شود.
- روشهای کنترل استرس را به فرزندتان آموزش دهید و محیطی بدون استرس و تنش را برای او فراهم سازید؛ زیرا در برخی موارد، استرس و تنش میتوانند سبب تحریک حملات تشنجی شوند.
- رژیم غذایی سالم همراه با پروتئین بیشتر و کربوهیدرات کمتر را برای فرزندتان در نظر بگیرید. اگرچه، قبل از هرگونه تغییر چشمگیری در رژیم غذایی کودکتان، با متخصص او صحبت کنید.
کلام آخر: بسیاری از تشنجهای دوران کودکی خوشخیم هستند، به این معنی که آنها رویدادهای کوتاهی هستند که تا بزرگسالی ادامه پیدا نمیکنند و رشد و هوش کودک معمولاً طبیعی است. سایر تشنجها جدی هستند و اغلب با تاخیر رشد یا ناتوانی ذهنی و تشنجهای مداوم همراه هستند. حملات تشنجی صرع را نمیتوان با مصرف دارو متوقف کرد، اما اگر دربارهی نوع تشنجهایی که کودکتان دچار میشود و چیزهایی که سبب تحریک آنها میشوند به خوبی آگاهی داشته باشید، میتوانید از شرایطی که منجر به بروز تشنج میشود، پیشگیری کنید.