از تشویق کودکان در علم روانشناسی به عنوان یک سیستم مناسب پاداش‌دهی در تربیت کودک و تقویت رفتارهای مثبت و عادات خوب یاد می‌کنند. اگر تعریف درستی از تشویق و انواع روش‌های آن نداشته باشید می‌تواند تأثیر منفی بر روی شخصیت، عزت نفس و آینده کودکتان داشته باشد. در این مطلب بهترین و موثرترین روش‌های تشویق کودکان را مورد بررسی قرار می‌دهیم.
تعریف تشویق کودکان
متقاعد کردن فرزندانتان به انجام کارهایی که نمی‌خواهند انجام دهند می‌تواند چالش برانگیز باشد و مجبور کردن آنها به انجام کارهایی که نمی‌خواهید انجام دهند باز هم می‌تواند پیچیده‌تر باشد. تشویق کودکان یعنی کودک را با رفتار یا کلام برای انجام کاری مثبت تشویق کنید یا از انجام کاری مضر منع کنید. تشویق به معنای تمجید از تلاش است؛ برای مثال، به کودک خود می‌گویید “شما روی تکالیف ریاضی سخت کار کردید و آنها را خوب انجام داده‌ای”. ستایش تلاش می‌تواند به فرزند شما انگیزه دهد و او را تشویق کند که در آینده بیشتر تلاش کند. همچنین می‌توانید قبل از انجام کاری از تشویق استفاده کنید. به عنوان مثال، «به من نشان بده که چقدر خوب و سریع می‌توانی اسباب‌بازی‌هایت را جمع و اتاقت را مرتب کنی». تشویق کودک باید به نحوی باشد که او برای ادامه انجام آن عمل انگیزه داشته باشد. اگر به این فکر می‌کنید که چگونه به فرزندتان انگیزه دهید، ممکن است به طور خودکار به فرزندتان برای هر قدمی که در مسیر درست برمی‌دارد پاداش بدهید و برای قدم‌هایی که در مسیر اشتباه برداشته است، پیامدهای منفی را اعمال کنید. پاداش دادن به کودک صرفا کالا و وسیله نیست. گاهی می‌توان لبخند و آغوش را به کودک پاداش داد.
انواع روش‌های تشویق کودکان
برای تربیت کودک می‌توان از چهار نوع تشویق استفاده کرد. هر کدام از این روش‌ها، یکی از ابعاد وجودی کودک را در بر می‌گیرد و بخشی از نیازهای او را تامین می‌کند.
۱- تشویق کودکان به روش احساسی
- با روش‌های زیر می‌توان از لحاظ احساسی به کودکان محبت تزریق کرد :
- در آغوش گرفتن کودک
- تماس چشمی
- نوازش کردن
- لبخند زدن
- بوسیدن
2- تشویق کودک به روش کلامی
تشویق کلامی کودکان از مهمترین و موثرترین شیوه‌های تشویقی است. همه‌ی انسان‌ها و به خصوص کودکان از این‌که مورد تعریف و تمجید قرار بگیرند، خوشحال خواهند شد. این مورد، مخصوصا در مقابل دیگران، به تقویت اعتماد به نفس و عزت نفس کودک بسیار کمک می‌کند و باعث ایجاد حس مفید بودن و ارزشمندی در او می‌شود. وقتی نسبت به فرزندتان احساس خوبی دارید، این را به او بگویید. ببینید آیا می‌توانید هر روز چند کلمه تشویقی به فرزندتان بدهید یا خیر. چیزهای کوچکی که می‌گویید می‌تواند در طول زمان ایجاد شود و تأثیر زیادی روی فرزند شما بگذارد. برخی از کودکان، به ویژه آن‌هایی که اعتماد به نفس کم‌تری نسبت به دیگران دارند، بیشتر از دیگران به تشویق نیاز دارند. وقتی تحسین بر تلاش متمرکز باشد، کودکان به احتمال زیاد تلاش کردن را به خودی خود یک چیز خوب می‌دانند. آنها همچنین به احتمال زیاد به تلاش خود ادامه می‌دهند و هنگام مواجهه با چالش‌ها خوش‌بین هستند. در این نوع پاداش سعی کنید رفتاری که باعث پاداش کلامی می‌شود را برای کودک توضیح داده و کاملا رفتار را توصیف کنید.
3- تشویق کودکان به روش تفریحی
در این روش از تفریحات و سرگرمی‌های کودک به عنوان پاداش استفاده می‌شود. بنابراین باید از تفریحاتی که برای کودک لذت بخش است، استفاده کنید. فراموش نکنید که این فعالیت‌ها را زمانی انجام دهید که کودک فکر کند پاداش کارها و رفتارهای خوب اوست. فرزندتان را با پاداش رفتار خوب غافلگیر کنید. به عنوان مثال، “ممنون که اسباب بازی‌ها را برداشتید، بیایید برای جشن به پارک برویم”.
4- تشویق کودکان به روش مادی
این نوع پاداش شامل وسایلی است که کودک به آن علاقه دارد و همیشه از آن لذت می‌برد. مانند خریدن اسباب بازی، لوازم تحریر، لباس، خوراکی و حتی پول.
بیشتر بخوانید: مهم ترین توصیه‌هایی که برای تربیت کودک 3 تا 6 سال باید بدانید
برای موثر بودن تشویق نکات زیر را رعایت کند
۱- از رفتار تعریف کنید، نه کودک
هدف واقعی تحسینِ مؤثر این است که به کودک کمک کنید تا درست را از اشتباه تشخیص دهد و یاد بگیرد که چگونه رفتارش را بهبود ببخشد. بنابراین منطقی است که تحسینمان را بر رفتار کودک متمرکز کنیم نه خود کودک. توجه کنید که عبارت تو بچه‌ی خیلی خوبی هستی در واقع کودک را مورد خطاب قرار می‌‌دهد و اظهار نظری کلی دربارۀ او است. ستایش مؤثرتر این خواهد بود:
“چه رفتار مهربانی با نورا داشتی. تو اسباب بازی‌هایت را با او تقسیم کردی.”
۲- علت تشویق را مشخص کنید
هنگامی که می‌خواهید رفتاری را تشویق کنید، کلماتتان را به گونه‌ای بیان کنید که کودک به طور دقیق بداند چه کاری را خوب انجام داده است. برای مثال، اگر فرزندتان صبوری نشان داده است، بگویید: “می‌دانم تو زمان زیادی را در صف منتظر ایستادی و نوبت را رعایت کردی، این صبوری تو خیلی خوب است.”
3- تحسین باید به جا باشد
کودکان می‌دانند چه هنگام سزاوار تشویق هستند، پس دقت کنید: “تو با حوصله تکلیف شبت را انجام دادی و عجله نکردی. خیلی خوب آن را انجام داده‌ای.”
4- تحسین باید صادقانه باشد
بهترین تشویق آن است که صادقانه باشد و کودک را متوجه سازد که به طور دقیق چه کار درستی انجام داده است: “آفرین، حفظ خویشتن داری در این شرایط کار سختی بود. اما تو موفق شدی.” سعی کنید تعریف و تمجید خود را متناسب با رفتارتان انجام دهید. اگر تمجید شما اغراق آمیز باشد، ممکن است فرزندتان آن را باور نکند.
کلام آخر: گاهی اوقات تشخیص رفتارهای اشتباه آسان‌تر از رفتارهای مثبت است. اما به دنبال مواقعی باشید که فرزندتان رفتارهای مثبتی دارد و رفتار او را تحسین کنید. کودک شما احساس خوبی خواهد داشت و تمرکز بر چیزهای مثبت به شما کمک می‌کند تا احساس خوبی داشته باشید. با استفاده از تشویق، به فرزند خود نشان دهید که چگونه در مورد خودش مثبت فکر کند و صحبت کند. شما به فرزندتان کمک می‌کنید یاد بگیرد که چگونه تشخیص دهد که چه زمانی خوب عمل می‌کند و به خود افتخار کند. برای آن که رفتار مثبتی در کودک نهادینه شود والدین باید همیشه به سیستم پاداش دهی متعهد باشند. به این معنا که والدین هیچ‌وقت اجازه ندارند، روش رفتاری را که به کودک آموزش داده‌اند را نقض کنند.
منبع: raisingchildren.net.au
