گاهی کودک رفتار یا کاری انجام می‌دهد که موجب خشم و عصبانیت شدید والدین می‌شود، در این گونه مواقع واکنش شما چگونه خواهد بود؟ سکوت می‌کنید یا با تهدید و خشم سعی می‌کنید این رفتارها رو کاهش بدید؟ در چنین موقعیت‌هایی استفاده از تکنیک محرومیت زمانمند بسیار موثر است. در این مطلب شما با این تکنیک به عنوان یکی از روش‌های تربیت فرزند آشنا خواهید شد که اجرای آن می‌تواند به شما در مدیریت و کنترل موقعیت‌های دشوار کمک کند.
محرومیت زمانمند چیست؟
محرومیت زمانمند (Time-out) به معنای محروم کردن کودک از پاداش‌ها، توجه و فعالیت‌هایی است که برایش جذابیت دارند. محرومیت زمان‌بند، در واقع وقتی است که فرزند شما از جایی که رفتار نادرست رخ داده است، حذف می‌شود و هیچ توجهی به او نمی‌شود. او نمی‌تواند با والدینش یا هر کس دیگری ارتباط برقرار کند. محرومیت زمانمند خسته کننده است و باعث تغییر رفتارهای مشکل‌ساز می‌شود، زیرا کودکان معمولاً دوست ندارند به آن‌ها بی‌توجهی شود. محرومیت زمانمند برای همه رفتارهای نادرست استفاده نمی‌شود. برخی از رفتارها مانند گریه یا ناله را می‌توان نادیده گرفت. پرت کردن حواس کودک با یک اسباب بازی یا یک آهنگ می‌تواند به پیشگیری یا توقف رفتار نادرست کمک کند. رفتارهایی که نمی‌توان آن‌ها را نادیده گرفت یا با حواس پرتی تغییر جهت داد، باید عواقبی به دنبال داشته باشد که جلوی رفتار نادرست را بگیرد. تأخیر یا حذف امتیازات و محرومیت زمان‌دار می‌تواند برای جلوگیری از رفتار نادرست استفاده شود.
چه زمانی باید از محرومیت زمانمند استفاده کرد؟
وقتی فرزندتان بدرفتاری می‌کند، می‌توانید از پیامد انتخابی خود استفاده کنید. برای کودکان نوپا و پیش دبستانی، ایده خوبی است که ابتدا حواس پرتی و تغییر مسیر را امتحان کنید. اگر این کار موثر نبود، می‌توانید استراتژی‌های انضباطی دیگری مانند حذف فعالیت یا اسباب‌بازی مورد علاقه فرزندتان را در نظر بگیرید.
4 مورد وجود دارد که استفاده از این تکنیک ممکن است انتخاب خوبی باشد:
فرزند شما کار خطرناکی انجام می‌دهد، مانند دویدن در وسط خیابان. محرومیت زمانمند در این شرایط به کودک شما این درک واضح را می‌دهد که این رفتارها هرگز خوب نیستند.
کودک شما کاری مضر انجام می‌دهد، مانند آزار دادن به کودک دیگر. محرومیت زمانمند می‌تواند به کودک شما کمک کند تا ببیند که آزار رساندن به دیگران هرگز کار درستی نیست و عواقبی به دنبال دارد.
فرزند شما قانون خانواده را زیر پا می‌گذارد. از آن‌جایی که کودکان می‌دانند که توجه نکردن به قوانین خانواده عواقبی در پی دارد، از هشدار مهلت استفاده نکنید. به یاد داشته باشید که قوانین خانواده برای آن دسته از رفتارهای نادرست است که هرگز خوب نیستند و بارها شما در مورد آن با کودک صحبت کرده‌اید. مطمئن شوید که فرزندتان قوانین خانواده را می‌داند و می‌داند که زیر پا گذاشتن قوانین به معنای تحمل عواقب آن است.
فرزند شما پس از هشدار از دستور شما پیروی نمی‌کند. اگر فرزند شما به خاطر پیروی از دستورالعمل‌ها یا عواقب پیروی نکردن از دستورالعمل‌ها مورد تحسین قرار گیرد، احتمالاً همیشه به آن‌ها عمل می‌کند. یک هشدار مهلت زمانی می‌تواند به فرزند شما کمک کند تا طبق دستور شما عمل کند. اگر فرزند شما پس از یک هشدار از دستورات شما پیروی نکند، ممکن است استفاده از تکنیک محرومیت زمانمند نتیجه بخش باشد.
چگونه از روش محرومیت زمانمند استفاده کنیم؟
بهتر است مکانی را انتخاب کنید که برای کودک کسالت‌آور است و البته ترسناک نیست، مانند یک صندلی، گوشه‌ای از خانه و از قبل مشخص کنید که اگر رفتار نامطلوبی از خود نشان دهد باید به چند دقیقه را در آن‌جا به تنهایی سپری کند. هنگامی که خارج از خانه هستید، استفاده از اتومبیل یا محل نشستن دور از دیگران را به عنوان مکان محرومیت در نظر بگیرید. وقتی رفتار نامطلوب اتفاق افتاد، به او بگویید این رفتار غیرقابل قبول است و هشدار دهید که اگر رفتار متوقف نشود او را به محرومیت زمانمند میفرستید. در این مواقع آرام باشید و عصبانی نشوید. اگر کودک شما برخلاف هشدار قبلی همچنان رفتار نامناسبی دارد او را با آرامش به محل محرومیت ببرید. محرومیت زمانمند یک روش تربیتی مناسب برای اصلاح رفتار نامطلوب کودکان است. برخی از کودکان از نشستن و انجام این تکنیک خودداری می‌کنند یا در زمان اجرا این تکنیک، جیغ، گریه و ناراحتی می‌کنند و عصبانی می‌شوند. به طور معمول، این آزردگی، پس از اتمام زمان محرومیت، به سرعت از بین می‌رود.
مزایای استفاده از روش محرومیت زمانمند:
۱- محرومیت زمانمند بسیاری از انواع رفتارهای بد را سریعا تضعیف می‌کند.
۲- یادگیری استفاده از این روش برای والدین آسان است.
۳- والدین یک الگوی منطقی و غیر پرخاشگر برای کودکشان هستند.
۴- رابطه والد-فرزندی با استفاده از این روش با سرعت به حالت عادی بر می‌گردد.
5- محرومیت زمانمند در صورتی که به درستی مورد استفاده قرار گیرد به لحاظ هیجانی به کودک صدمه نمی‌زند.
نکاتی که باید هنگام استفاده از تکنیک محرومیت زمانمند به آن توجه کنید
- محرومیت زمانمند را به گونه‌ای برای کودک خود توصیف کنید که بتواند بفهمد. توضیح دادن به کودک که در آن موقع دقیقا چه کاری باید انجام دهد و با چه چیزی روبه‌رو است، می‌تواند کمک کند که این تکنیک به‌آرامی پیش برود و به احتمال زیاد جواب دهد. ممکن است لازم باشد چندین بار به کودک خود نشان دهید تا او بتواند به خاطر بسپارد.
- مطمئن شوید که فرزندتان می‌داند چه رفتاری منجر به اعمال این تکنیک می‌شود. برای مثال، هنگامی که فهرستی از قوانین خانواده ایجاد می‌کنید، به فرزندتان اجازه دهید تا بداند که در صورت شکسته شدن این قانون، محرومیت زمانی نتیجه آن است.
- به فرزندتان بگویید که این محرومیت دقیقا کجا اتفاق می‌افتد و مراحل آن چگونه است و چه مدت طول می‌کشد.
- وقتی مراحل محرومیت زمانمند جدی تلقی شود، به احتمال زیاد به بهبود رفتار نادرست کودک شما کمک می‌کند.
- ابتدا روی یک رفتار نادرست تمرکز کنید. وقتی برای اولین بار شروع به استفاده از این تکنیک می‌کنید، روی یک رفتار نادرست تمرکز کنید که دوست دارید آن را متوقف کنید، مانند گاز گرفتن.
- محرومیت زمانمند باید بلافاصله پس از رفتار نادرست اتفاق بیفتد. هرچه این کار سریعتر اتفاق بیفتد، احتمال بیشتری وجود دارد که فرزند شما متوجه شود که رفتار او منجر به تحمل این پیامد شده است.
- فراموش نکنید که فرزند شما باید درک کند که این پیامد یک تهدید تو خالی نیست و شما آن مهلت زمانی را اجرا خواهید کرد، اگر به مهلت زمانی که تعیین کرده‌اید پایبند نباشید، نتیجه‌ی محرومیت زمانمند را بی‌اثر خواهید کرد.
- برای تعیین مدت زمان محرومیت، شما می‌توانید از یک زمان سنج استفاده کنید. مدت زمان قرار گرفتن کودک در محرومیت زمانمند، یک دقیقه به ازای هر سال سن اوست. حداکثر سه دقیقه برای کودکان سه ساله، حداکثر چهار دقیقه برای کودکان چهار ساله، حداکثر پنج دقیقه برای کودکان 5-8 سال.
بیشتر بخوانید: مهم ترین توصیه‌هایی که برای تربیت کودک 7 تا 9 سال باید بدانید
- کوتاه نگه داشتن مدت محرومیت به این معنی است که کودک شما مجبور نیست مدت زیادی صبر کند تا به شما نشان دهد که می‌تواند خوب رفتار کند. اگر مدت محرومیت بیش از حد طولانی باشد، ممکن است کودک شما موضوع را فراموش کند و فقط احساس رنجش کند.
- بعد از تمام شدن مدت محرومیت از کودک خود بپرسید که آیا درک کرده است به چه دلیل به آن مکان فرستاده شده است یا نه؟ اجرای تکنیک محرومیت زمانمند بدون صحبت قبلی با کودک اثربخشی آن را در طول زمان کاهش می‌دهد.
- از سرزنش کردن کودک خود پس از اتمام محرومیت زمانمند بپرهیزید.
کلام آخر: محرومیت زمانمند به عنوان یک روش تربیتی موثر به متوقف شدن دائمی برخی از سوء رفتارهای کودک کمک می‌کند و باعث می‌شود تا رفتارهای بهبود یافته، جایگزین آن‌ها شوند. این روش تربیتی دو هدف فوری و بلند مدت را دنبال می‌کند، که هدف فوری به توقف سریع رفتار مشکل‌ساز و هدف بلند مدت به کودک برای دستیابی به خود انضباطی کمک می‌کند. امیدواریم آشنایی با این تکنیک بتواند به شما در تربیت فرزند کمک کند.
منبع: raisingchildren
