اجتماعی شدن در دوران کودکی یک فرایند رشدی است که از بدو تولد آغاز می‌شود و مسیر طولانی و زیبایی را طی می‌کند. از این منظر، می‌توان دید که از سنین پایین، کودکان اولین تعاملات خود را در کشف صداها و حرکات کوچک در زمانی که هنوز نوزاد هستند، آغاز می‌کنند. این سطح از تعاملات با تجربیات مدرسه بهبود می‌یابد، جایی که کوچولوها با محیط جدیدی آشنا می‌شوند که با آنچه در خانواده تجربه کرده‌اند، متفاوت است. مسئله اجتماعی شدن و توانایی تعامل با دیگران در همه مراحل زندگی اهمیت بسیار دارد، در این مقاله با بایدها و نبایدها در اجتماعی کردن کودکان آشنا شوید.
مفهوم جامعه پذیری
تعریف جامعه‌پذیری شامل یادگیری ارزش‌ها، باورها و رفتارها و قوانینی است که برای همزیستی بهتر باید رعایت شود و احساساتی را در خود ایجاد می‌کند که به ایده جمعی کمک می‌کند. بنابراین، وقتی در مورد اجتماعی شدن صحبت می‌کنیم، در واقع در مورد یادگیری مهارتهای اجتماعی صحبت می‌کنیم؛ در واقع مهارتهای اجتماعی مجموعه رفتارهایی است که در ارتباطات فردی با سایرین به کار گرفته می‌شود و نتایج مثبت را به بار می‌آورد. مهارتهای اجتماعی نه تنها امكان شروع و تداوم روابط متقابل و مثبت را با ديگران فراهم می‌آورد بلكه توانايی اهداف ارتباط با ديگران را نيز در شخص ايجاد می‌كند.
اهمیت اجتماعی شدن در دوران کودکی
کودک: اجتماعی شدن با بسیاری از بخش‌های دیگر رشد کودک شما در سال‌های اولیه او گره خورده است. این امر از زمانی که کودک متولد می‌شود شروع می‌شود و تا بزرگسالی ادامه می‌یابد و تمام مراحل رشد کودک را در بر می‌گیرد. هر تعاملی که فرزند شما دارد، مهم نیست چقدر بزرگ یا کوچک، به او کمک می‌کند تا مهارتهای زبانی را بیاموزد، با احساسات کنار بیاید و بر اساس هنجارهای اجتماعی عمل کند. ما اغلب تصور می‌کنیم که کودکان موجوداتی هستند که نمی‌دانند چگونه تعامل داشته باشند، با این حال آنها در حال یادگیری مداوم هستند و تعاملات خود را به متنوع‌ترین روش‌ها انجام می‌دهند. همانطور که کودک رشد می‌کند، او شروع به یادگیری نحوه شناسایی افکار و احساسات خود می‌کند. او همچنین احساسات اطرافیان خود را تشخیص می‌دهد و می‌تواند درک کند که آیا یک فرد خوشحال است یا غمگین. او یاد خواهد گرفت که چگونه استرس را مدیریت کند، تعارض را حل کنند و با برقراری ارتباط با دیگران در محیط اطراف خود سازگار شوند.
خانواده: از آنجا که خانواده نخستین جایگاه زندگی اجتماعی کودک است؛ بنابراین در شکل‌گیری اندیشه‌ها، گرایش‌ها، تمایلات و عادت‌های اجتماعی کودک نقش بسیار پر رنگی دارد.
خانواده نقش مهمی در اجتماعی شدن کودک دارد. این فرآیندی است که طی آن افراد به اعضای فعال یک گروه تبدیل می‌شوند و ارزش‌ها، رفتارها و باورهای مشترک آن گروه را می‌پذیرند. این ساختار تجربیات اولیه فرزند شما را فراهم می‌کند. آنها روش‌های شما را برای مدیریت هر موقعیتی مشاهده خواهند کرد. کودکان وقتی می‌بینند که اعضای خانواده شادی، موقعیت‌های دشوار، جشن‌ها، اختلاف نظرها و غیره را مدیریت می‌کنند، اعتماد کردن را یاد می‌گیرند.
دوستی‌ها: با معاشرت، فرزند شما یاد می‌گیرد که همدلی را تقویت کند، مهارتهای زبانی را بهبود بخشد، مفاهیم اشتراک گذاری و کار گروهی را کشف کند، اعتماد به نفس بیشتری کسب کند و برای مدرسه آمادگی بیشتری پیدا کند. تمرین این مفاهیم از طریق اجتماعی شدن به کودکان کمک می‌کند تا دوستی ایجاد کنند و بنابراین یاد می‌گیرند که چگونه به دیگران احترام بگذارند. بچه‌هایی که با همسن و سالان خود بهتر ارتباط برقرار می‌کنند، راحت‌تر دوست پیدا می‌کنند. بر اساس تحقیقاتی که در سال ۲۰۱۵ منتشر شد دوستی‌های دوران کودکی برای سلامت ذهن بچه‌ها مفید است. رشد مهارتهای اجتماعی کودکان به آنها اجازه می‌دهد ارتباط لذت‌بخش‌تری با همسن و سالان خود داشته باشند. علاوه بر این روابط اجتماعی به بچه‌ها کمک می‌کند تا آینده‌ی روشن‌‌‌‌تری داشته باشند.
بیشتر بخوانید: نکات کلی در رابطه با آموزش احترام به کودکان
اجزاء تشکیل دهنده مهارتهای اجتماعی
اهمیت اجتماعی شدن برای کودکان مستلزم رشد مهارت‌هایی است که برای آینده‌ی آنها ضروری است. در زیر لیست کوتاهی از اجزاء تشکیل دهنده مهارتهای اجتماعی آورده شده است:
مهارتهای عاطفی: مهارتهای کلامی، غیر کلامی، مهارتهای اولیه در برقراری ارتباط، ارتباط با غریبه‌ها، برقراری دوستی
مهارتهای جرات ورزی: مهارتهای مربوط به توانایی “نه” گفتن، بیان نیازهای خود، شناسایی حقوق خود و دیگران، بیان خشم، انتقاد کردن، انتقاد پذیری، پذیرش محاسن خود، بیان احساسات و عقاید خود، تعریف و قدردانی از دیگران
مهارتهای مربوط به پرورش حس همکاری، مسئولیت پذیری و نوع دوستی: مهارتهای مربوط به همکاری در مدرسه، همکاری در منزل و همکاری در اجتماع
مهارتهای خود گردانی: مهارتهای مراقبت از خود، هویت یابی، مطالعه و اداره امور مالی خویش
مهارتهای درک اجتماعی و شناسایی ارزش های جامعه: مهارتهای مربوط به درک اجتماعی و مهارتهای مربوط به شناسایی ارزش‌های جامعه
پیامدهای ناشی از عدم رشد مهارت اجتماعی
مهارت‌هاي اجتماعی در پذيرش كودك یا نوجوان توسط همسالان او بسيار مؤثر است. به طوری که کمبود مهارتهای اجتماعی با تعدادی از بیماری‌های روانی نظیر افسردگی یا اضطراب و مشکلاتی چون پرخاشگری، سوء استفاده از مواد، مشکلات تحصیلی و حرفه‌ای می‌تواند همراه شود. تعداد قابل ملاحظه‌ای از کودکان به دلایل مختلف موفق به کسب مهارتهای اجتماعی نمی‌شوند، اغلب مهارتهای رشد نیافته اجتماعی دارند و معمولا گوشه گیر و تنها هستند. تمام این رفتارها جز عوامل خطر زا در جهت افزایش میزان آزاردیدگی چه از طرف خانواده چه از سوی محیط و همسالان است. آگاهی از چگونه رفتار کردن در وضعیت‌های مختلف بخشی از مهارتهای اجتماعی است. تحقیقات نشان می‌دهند هرچه میزان مهارت اجتماعی مناسب کودکان و نوجوانان از قبیل داشتن ارتباط حضوری با دیگران، رعایت ادب، اشتیاق به ارتباط با دیگران به روش‌های درست و موثر افزایش یابد از میزان مورد آزار قرار گرفتن آنها کم می‌شود. کودکان دارای کارکرد اجتماعی بالا (از جمله مهارت اجتماعی)، مشکلات رفتاری کمتری داشته و از سوی دیگر در معرض آزار کمتری قرار می‌گیرند. این در حالی است که کودکان به دلایل مختلف از جمله سن کم و نداشتن مهارت کافی در ارتباطات بین فردی ( مهارت اجتماعی)، همواره جزو آسیب پذیرترین اقشار جامعه محسوب می‌شوند. بسیاری از نوجوانانی که در روابط اجتماعی دارای مشکل هستند و یا توسط همسالان خود مورد پذیرش واقع نمی‌شوند در معرض ابتلا به انواع نابهنجاری‌های رفتاری و عاطفی زیر قرار دارند.
- افت تحصیلی
- بزهکاری نوجوانان
- ناسازگاری در مدرسه
- سو مصرف مواد و اعتیاد
بیشتر بخوانید: راه‌های پیشگیری استفاده از مواد مخدر در نوجوانان
کلام آخر: آموزش جامعه‌پذیری در دوران کودکی برای تکامل کودک در مواجهه با موقعیت‌های مختلف روزمره اهمیت اساسی دارد. مهارتهای اجتماعی، سلامت روانی فرد و جامعه را تضمین می‌کند. این مهارت‌ها در عملکرد موفقیت آمیز در زندگی مهم هستند و فرد را قادر می سازد تا بداند که چه بگوید؟ چطور انتخاب خوبی داشته باشد؟ و چگونه در موقعیت‌های گوناگون رفتار کند. به طور کلی تعامل‌های اجتماعی برای عملکرد موفق در خانه، مدرسه، محل کار و اجتماع ضروری هستند.
