چگونه فرزندتان را مسئولیت پذیر تربیت کنید؟ اگر حتی برای مدت کوتاهی پدر و مادر بوده اید، احتمالاً متوجه شده‌اید که آموزش مسئولیت پذیری به کودکان یکی از مهمترین کارهایی است که می‌توانیم انجام دهیم، در عین حال یکی از بزرگترین چالش‌های ما است. بیشتر مسئولیت‌ها برای کودک وقت‌گیر و خسته‌کننده است. در نتیجه، بچه‌ها به طور طبیعی به دنبال هیجان هستند و سعی می‌کنند از موارد خسته کننده مانند: “اتاقت را تمیز کن. تخت خود را مرتب کن. کتاب‌های خود را کنار بگذارید. مشقت را بنویس.” دوری کنند. بدانید که یک کودک در شرایطی که کار سرگرم کننده‌ای نیست و نظم و انضباط لازم است، به تمرین نیاز دارد. این مستلزم این است که فرزندتان را مسئولیت‌پذیر تربیت کنید. در این مقاله ما را همراهی کنید تا با راهکارهای مسئولیت پذیری کودکتان آشنا شوید.
1- مسئولیت‌پذیری باید اعمال شود.
آیا والدین به سادگی فراموش می‌کنند که مسئولیت را آموزش دهند؟هر پدر و مادری، می‌داند که فقط گفتن جملات ( به مدرسه بروند یا اتاق خود را تمیز کنند) به بچه‌های خود کافی نیست، والدین باید مسئولیت پذیری را در تربیت کودک قرار دهند. شما باید بچه‌ها را مسئول رعایت نکردن‌های مسئولیت‌هایشان بدانید. پاسخگو بودن کودک به کارهای محول شده باعث تمایل والدین به دادن مسئولیت‌های بعدی به او می شود. بسیاری از والدین یا فرزندان خود را مسئول نمی‌دانند یا زمانی که مسئولیتی را برای فرزندان خود تعیین کردند عواقب آن را دنبال نمی‌کنند، که این خود باعث کاهش مسئولیت‌پذیری کودک می‌شود. کودک می‌فهمد که بهانه‌ها و دروغ‌ها و توجیهات او در تلاش برای جلوگیری از مسئولیت در قبال خود یا رفتار خود، برای او موثر است. بنابراین یادگیری نحوه مسئولیت پذیری به کودکان بسیار حیاتی است.
بیشتر بخوانید: ۵ علت اصلی شلختگی اتاق کودکان
2- از کودکی آموزش مسئولیت‌پذیری را به فرزند خود شروع کنید.
محول کردن وظایف را در زندگی کودک خود شروع کنید تا مسئولیت مسائلی را که وی درگیر آن است را عهده دار شود. به عنوان مثال، از فرزند خود بخواهید قبل از خواب اسباب بازی‌هایش راجمع کند. اما اگر به دلیل کوچک بودن به سختی آن را انجام می‌دهد، بر روی زمین بنشینید و به او کمک کنید تا آن‌ها را به اتاق خواب کودک ببرید. همین‌طور می‌توانید از بازی برای مسئولیت‌پذیری کودک استفاده کنید. شما باید مسئولیت‌ها را شناسایی کنید و وقتی فرزندتان کاری را به پایان رساند، به او بگویید “انجام این کار به عهده شما است و من خوشحال هستم که این کار را کردید.”به عبارت دیگر بر اساس روانشناسی کودک، هرچه بیشتر برای فرزندتان درمورد نحوه‌ی انجام وظایف و درست انجام دادن آن صحبت کنید، کودک شما نسبت به آن آگاهی بیشتری پیدا می‌کند. برای آن‌ها ضروری است که درک کنند که به دلیل اتمام مسئولیت خود پاداش می‌گیرند، نه بخاطر زیبا، دوست داشتنی یا دلفریب بودن. بهتر است پاداش دادن را به مسئولیت‌پذیری در کودکان وصل کنید، زیرا باعث تداعی این امر در ذهن کودک شما می‌شود.
3- برای فرزند خود الگو باشید.
به عنوان والدین، شما باید مسئولیت‌های خود را به طور مداوم انجام دهید. همچنین می‌توانید درباره‌ی آن به فرزندتان توضیح دهید: “مسئولیت من این است که به محل کار خود بروم وآن را انجام دهم.” هدف این است که شما رفتار درست را به او نشان دهید و برای او الگو باشید. به عنوان والدین، وقتی به فرزند خود می‌گویید قرار است کاری انجام دهید آن را به درستی انجام دهید.
4- معنای مسئولیت را به فرزند خود بیاموزید.
برای کودکان توضیح دهید که مسئولیت به چه معناست؟ مسئولیت‌ها مانند تعهدات یا وعده‌ها هستند یعنی کارهایی که شما باید انجام دهید، کارهایی که وظیفه‌ی شماست. مثلا می‌توانید بگویید: “اگر کیکی را می‌خورید، وظیفه شماست که پوسته‌ی آن را در سطل زباله بیاندازید.” آموزش مسئولیت‌پذیری به کودک را انجام دهید. خیلی مهم است که بچه‌ها در انجام کارها شریک شوند و به صورت واقعی مسئولیت کارها را یاد بگیرند. اگر کاری را اشتباه انجام دادند آن‌ها را سرزنش نکنید به جای آن، برایشان نحوه درست انجام آن را توضیح دهید.
بیشتر بخوانید: ۵ نکته مهم که والدین نوجوانان باید بدانند
5- برای اجرای مسئولیت‌پذیری از پیامدها و پاداش‌ها استفاده کنید.
مسئولیت باید با پاداش و عواقب همراه باشد. این را به فرزند خود بگویید: “این پاداش شما برای مرتب نگه داشتن اتاق شما در طول روز است.” و برعکس: “شما تنبیه میشوید زیرا اتاق خود را تمیز نکرده اید.” گاهی اوقات برای والدین مفید است که با بچه‌های خود بنشینند و لیستی از عواقب و پیامد کارها را تهیه کنند. مثلا می‌توانید مواردی مانند استفاده از بعضی وسایل الکترونیکی را از آن‌ها دریغ کنید یا مسئولیت انجام کارهای اضافی را به آن‌ها اختصاص دهید و از آن طرف لیستی از جوایزرا هم به کودک ارائه دهید. می‌توان آن را “منوی پاداش” نامید. پاداش نباید فقط شامل پول یا خرید چیزهایی باشد. شما می‌توانید کودک را به پارک ببرید، باهم بازی کنید، را سوارتاب کنید و … مثلا خوب است که به فرزند خود بگویید: “می‌دانی، امروز تکالیفت رو درست حل کردی و به همین خاطر امروز باهم به پارک می‌رویم” و این پاداش است. جایزه‌ها گران نیستند، شما فقط باید از تخیل خود استفاده کنید. برای بچه‌های بزرگتر می‌توانید پیشنهاد پیاده روی را بدهید، کنار رودخانه قدم بزنید و یا به دیدن نمایش بروید. برای نوجوانان می‌توانید به آن‌ها اجازه دهید وقت بیشتری را با دوستانشان بگذرانند.
6- درباره اهمیت انجام درست مسئولیت صحبت کنید.
والدین باید از مسئولیت و اهمیت آن به طوری که کاملا واضح و روشن باشد با فرزندان خود صحبت کنند. با یکدیگر صحبت کنید که چرا رعایت مسئولیت‌ها برای موفقیت شما در زندگی مهم است. افرادی که به مسئولیت‌های خود عمل نمی‌کنند، موفق نیستند. موفق نبودن برای بزرگسالان می‌تواند شامل موارد مختلف و جنبه‌های زیادی باشد. اما هنگامی که با یک نوجوان یا کودک دبیرستانی صحبت می‌کنید، عدم موفقیت به معنای این است که آن‌ها قادر به بیرون رفتن یا خرید آن بازی جدید نخواهند بود. به‌عبارت دیگر: از صحبت‌های ساده و مستقیم استفاده کنید تا به فرزند خود نشان دهید که اگر فردی مسئولیت‌پذیر باشند می‌توانند در کارهای خود موفق شوند.
کلام‌آخر: یادگیری نحوه انجام مسئولیت‌ها یکی از مهمترین مهارت‌هایی است که بچه‌ها می‌توانند یاد بگیرند. هرچه بزرگتر می‌شوند، درک کاملی از رابطه بین مسئولیت‌ها، پاسخگویی و پاداش‌ها خواهند داشت. اما هرگز برای یادگیری دیر نیست. وقتی بچه‌ها مسئولیت شخصی پیدا می‌کنند، بهترین فرصت را برای جلوگیری از بسیاری از مشکلات زندگی به آن‌ها یاد می‌دهد. این باعث می‌شود که آن‌ها بهتر بتوانند با مشکلات اجتناب ناپذیری که در زندگی به وجود می‌آیند، به ویژه با افزایش سن مقابله کنند. برخی می‌گویند شما باید انتظار داشته باشید كه فرزندتان با مسئولیت‌پذیری رفتار كند اما شما باید به آن نیاز داشته باشید، حتی آن را مطالبه کنید، آن را آموزش دهید، در مورد نحوه اجرای مسئولیت‌پذیری به فرزندتان فکر کنید.
