بچه‌ها بدون هیچ مسئولیتی به دنیا می‌آیند و هر کاری که انجام می‌دهند از روی غریزه است. مثلا زمانی که گرسنه هستند یا چیزی می‌خواهند گریه می‌کنند و…! هیچ مسئولیتی وجود ندارد؛ همه این‌ها غریزه وعلت و معلول است. بنابراین، مسئولیت پذیری نه تنها ذاتی نیست، بلکه چندان هم سرگرم کننده نیست. بیشتر مسئولیت‌ها برای کودک وقت‌گیر و خسته کننده هستند. در نتیجه، بچه‌ها به طور طبیعی به دنبال هیجان هستند و سعی می‌کنند از چیزهای کسل کننده‌ای مانند: “اتاقت را تمیز کن. تخت خوابت را مرتب کن.
اسباببازیهایت را کنار بگذار و مشقت را بنویس” فرار کنند! درک کنید که برای یک کودک، نظم، انضباط و پختگی زیادی لازم است تا زمانی کاری که سرگرم کننده نیست را انجام بدهد، که این کار نیاز به تمرین دارد و مستلزم این است که مسئولیت‌پذیری را به فرزندتان آموزش دهید و او را در قبال انجام مسئولیت‌هایش مسئول بدانید. در این‌جا چند نکته وجود دارد که به شما کمک می کند تا مسئولیت پذیری را به کودکان بیاموزید و آن‌ها را راهنمایی کنید تا بزرگسالانی کارآمد و مستقل باشند.
1. مسئولیت پذیری باید اجرا شود
پدر و مادرها فکر می‌کنند مسئولیت پذیری یعنی این‌که فقط به بچه‌هایشان بگویند صورتشان را بشویند، لباس بپوشند و به مدرسه بروند یا اتاقشان را تمیز کنند. اما این کار فقط به کاربردن کلمات نیست، بلکه موضوع اصلی نحوه‌ی واکنش والدین است که وقتی فرزندشان آن کارها را انجام نمی‌دهند. به عبارت دیگر، والدین همیشه مسئولیت پذیری را ترویج و تشویق نمی‌کنند و نقص در این‌جاست. مسئولیت پذیری باید اجرا شود.
شما باید بچه‌ها را به خاطر انجام ندادن مسئولیت‌های خود مسئول بدانید. پاسخگو بودن مستلزم آن است که والدین عواقب آن را بدتر از زمانی که کودک در وهله اول تکلیف را به پایان رسانده باشد، کند. این عمل مسئولیت پذیری، تمایل به انجام مسئولیت‌ها را در دفعات بعدی افزایش می‌دهد.
بسیاری از والدین یا فرزندان خود را مسئول نمی‌دانند یا به عواقب یا تنبیه که از پیش تعیین کرده‌اند عمل نمی‌کنند، که به نوبه خود باعث بی‌مسئولیتی بیشتر می‌شود. کودک بار دیگر می‌آموزد که بهانه‌ها، دروغ‌ها و توجیه‌های او در تلاش برای اجتناب از مسئولیت خود یا رفتارش برای او مفید است. بنابراین بسیار مهم است که به بچه‌ها یاد بدهید چگونه مسئولیت پذیر باشند و اگر این‌طور نیست، باید آن‌ها را مسئول بدانید.
2. آموزش مسئولیت پذیری به فرزندتان را زودتر شروع کنید
تا جایی که می‌توانید در زندگی فرزندتان، از او بخواهید مسئولیت چیزهایی را که با آن‌ها درگیر است، بپذیرد. به عنوان مثال، از کودک خود بخواهید قبل از رفتن به رختخواب، اسباب بازی‌های خود را جمع کند. حالا، اگر تمرکزش روی آن مشکل است زیرا کم سن است، روی زمین بنشینید و آن‌ها را با او بردارید. اما شما این کار را برای او انجام ندهید، حتی اگر این جمله «من یکی انجام می‌دهم، سپس تو یکی را انجام بده» باشد، او یاد می‌گیرد که به مسئولیت‌هایش رسیدگی کند.
بیشتر بخوانید: 10 مهارت ضروری که باید به کودکان خود بیاموزید
3. شناسایی مسئولیت‌ها و استفاده از زبان مسئولیت پذیر
وقتی فرزندتان کاری را انجام داد، به او بگویید:
“راه خوبی برای انجام مسئولیت خود انتخاب کردی.”
“من روشی که شما این مسئولیت را انجام دادی را دوست دارم.”
“می‌دانی، انجام این کار بر عهده توست و من دوست دارم که این کار را انجام دادی.”
“من به شما پاداش می‌دهم زیرا مسئولیت خود را انجام دادید.”
به عبارت دیگر، هرچه بیشتر آن را پررنگ‌تر کنید، کودک شما نسبت به آن هوشیارتر می‌شود. برای آن‌ها ضروری است که بفهمند برای انجام مسئولیت خود پاداش دریافت می‌کنند، نه برای دوست داشتنی بودن یا خوش سلیقه بودن. هرچه زودتر پاداش را به مسئولیت مرتبط کنید، این موضوع به وضوح در ذهن فرزندتان تداعی می‌شود.
4. برای فرزندتان الگو باشید
به عنوان یک والدین، باید مسئولیت‌های خود را به طور مداوم انجام دهید و زمانی که انجام می‌دهید به آن برچسب بزنید. بنابراین می‌توانید بگویید: “مسئولیت من رفتن به سر کار است و من امروز این کار را انجام می‌دهم.” اگر فرزندتان پرسید کجا می‌روید، بگویید: “من می‌روم سر کار و این مسئولیت من است.” ایده این است که شما در حال الگوسازی از رفتار درست هستید. نمونه باشید.
به عنوان والدین، وقتی به فرزندتان می‌گویید که قرار است کاری را انجام دهید، انجام آن وظیفه شماست. بنابراین، قول‌هایی ندهید که نمی‌توانید به آن‌ها عمل کنید و هنگام انجام مسئولیت‌ها، حتماً از زبانی استفاده کنید که این را بیان می‌کند.
بیشتر بخوانید: چگونه یک الگوی رفتاری موثر برای کودک خود داشته باشیم؟
5. آموزش و مربیگری مسئولیت در قبال فرزندتان
بنشینید و برای بچه‌ها توضیح دهید که مسئولیت چیست. مسئولیت‌ها مانند تعهدات یا قول‌ها هستند، آن‌ها کارهایی هستند که باید انجام دهید، کارهایی هستند که شغل شما هستند و چیزهایی هستند که در آن‌ها شرکت می‌کنید که افراد دیگر به شما وابسته هستند.
بنابراین اگر با اسباب بازی‌های خود بازی می‌کنید، این مسئولیت شماست که آن‌ها را کنار بگذارید. یا با یک کودک بزرگ‌تر می‌توانید بگویید: “اگر برای خود ساندویچ درست می‌کنید، این مسئولیت شماست که ظروف را در ماشین ظرفشویی قرار دهید.” به فرزند خود آموزش دهید تا وظایف خود را انجام دهد. مهم است که به بچه‌ها آموزش داده شود و فقط به آن‌ها دستور داده نشود.
یک مربی به داخل زمین نمی‌رود تا توپ بسکتبال را برای شما پرتاب کند. در عوض، مربیان در کنار زمین کار می‌کنند و به جای انتقاد مربیگری می‌کنند. شما می‌توانید با انجام بعضی بازی‌ها، تقسیم کار را در خانه به کودکان آموزش بدهید.
6. از پیامدها و پاداش‌ها برای اجرای مسئولیت پذیری استفاده کنید
مسئولیت باید هم با پاداش و هم با عواقب همراه باشد، این را به فرزندتان بگویید:
“این پاداش شما برای انجام تکالیف مدرسه و خانه است.”
“این پاداش شما برای تمیز نگه داشتن اتاق خود در تمام روز است.”
و به همین ترتیب:
“این پیامد تمام نشدن تکالیف شماست.”
“این نتیجه انجام ندادن کارهایتان در صبح امروز است.”
“شما این عواقب را دریافت می‌کنید، زیرا اتاق خود را تمیز نکرده‌اید.”
گاهی اوقات برای والدین مفید است که با فرزندان خود بنشینند و لیستی از پیامدهای آن تهیه کنند. چگونه می‌توانید بچه‌ها را مسئول نگه دارید؟ چه چیزی دارید که می تواند یک پیامد موثر باشد؟ شما می‌توانید از چیزهایی مانند بازی با وسایل الکترونیکی را محدود کنید یا مسئولیت اضافی را به آن‌ها اختصاص دهید. می‌توانید به آن‌ها پیامدهای وظیفه محور بدهید. در همان زمان، فهرستی از جوایز تهیه کنید. جوایز نباید فقط شامل خرج کردن پول یا خریدن چیزها باشد. آیا فرزند شما دوست دارد پیاده روی کند، به پارک برود، یا شاید ساحل؟ آیا آن‌ها دوست دارند تاب بخورند؟
بیشتر بخوانید: 6 راه برای تربیت فرزند با مسئولیت اجتماعی
کلام آخر: آموزش مسئولیت پذیری در نگاه اول شاید آسان نباشد اما با گذشت زمان و به کار بردن روش‌های بالا، فرزند شما پیشرفت خواهد کرد. ممکن است آسان نباشد، اما اگر آن‌ها در قبال عواقب واقعی پاسخگو باشند، در نهایت ترجیح می‌دهند بیشتر از قوانین پیروی کنند.
