هویت جنسی به معنای تشخیص ذهنی فرد از خود به عنوان مرد یا زن است. کودکان در اوایل زندگی شروع به درک و بیان هویت جنسی خود می‌کنند. هویت جنسی در واقع با رفتارهای بیرونی که فرد به عنوان مرد یا زن نشان می‌دهد و تصویر ذهنی درونی فرد شناخته می‌شود. هویت جنسیتی تأثیر زیادی بر زندگی کل فرد از دوران کودکی تا بزرگسالی دارد و او بسیاری از رفتارها یا فعالیت‌های خود را بر اساس این تصویر انتخاب می‌کند. در ادامه به بیان شکل‌گیری هویت جنسیتی در کودکان و نقش والدین و مراقبان در درک و رشد سالم هویت جنسی در کودکان خواهیم پرداخت.
تفاوت بین جنسیت و جنس چیست؟
دختر یا پسر بودن چیزی است که به شکل خیلی طبیعی حس می‌شود. در هنگام تولد بچه‌ها بر اساس مشخصه فیزیکی‌شان مونث یا مذکر نامیده می‌شوند. این به “جنس” یا ” جنسیت اختصاص داده شده” کودک” اشاره دارد. در همین حال، “هویت جنسیتی“ به حس درونی افراد از اینکه چه کسی هستند اشاره دارد که ناشی از تعامل صفات بیولوژیکی، تأثیرات رشدی و شرایط محیطی است. که ممکن است مرد، زن، تراجنسیتی یا هیچ‌کدام باشد.
ارتباط هویت جنسی با نقش جنسیتی
مفهوم هویت جنسی با نقش‌های جنسیتی مرتبط است. نقش‌های جنسیتی به معنی نشانه‌های بیرونی شخصیت است که هویت جنسی را انعکاس می‌دهد. شکل گیری هویت جنسی تقریبا همیشه در نتیجه ترکیب عوامل درونی و بیرونی یا اجتماعی به طور شخصی شناسایی می‌شود. از طرفی نقش جنسی در اجتماع با عوامل قابل مشاهده مثل رفتار و ظاهر شناسایی می‌گردد. به عنوان مثال اگر فردی خودش را به عنوان زن در نظر می‌گیرد و بیشتر دوست دارد جنسیت شخصی خود را با اصطلاحات زنانه تعریف کند، هویت جنسی او زن است. با وجود این نقش جنسیتی او در صورتی زن است که ویژگی‌های معمول زنانه را در رفتار، لباس پوشیدن و شخصیتش نشان دهد. هویت جنسی تاثیر زیادی بر کل زندگی فرد از سنین کودکی تا بزرگسالی می‌گذارد و در صورتی که هویت جنسی ناقص شکل گیرد، منجر به اختلال هویت جنسی می‌شود که در آن فرد نارضایتی از جنسیت و تمایل به برخورداری از بدن جنس مخالف را از خود نشان می‌دهد.
هویت جنسیتی چگونه شکل می‌گیرد؟
هویت جنسیتی معمولاً در مراحل زیر ایجاد می شود:
- در حدود دو سالگی: بچه‌ها از تفاوت‌های فیزیکی بین پسران و دختران آگاه می‌شوند.
- در سه سالگی: اکثر کودکان به راحتی می‌توانند به خود برچسب پسر یا دختر بزنند.
- در سن چهار سالگی: اکثر کودکان حس ثابتی از هویت جنسی خود دارند.
در همین دوران زندگی، کودکان رفتار نقش جنسیتی را می‌آموزند. یعنی انجام کارهایی که پسران انجام می‌دهند، یا کارهایی که دختران انجام می‌دهند. با این حال، ترجیحات بین جنسیتی و بازی بخشی عادی از رشد و کاوش جنسیتی بدون توجه به هویت جنسیتی آینده آن‌هاست. نکته این است که همه کودکان به مرور زمان دید واضح‌تری نسبت به خود و جنسیت خود پیدا می‌کنند. در هر مقطعی، تحقیقات نشان می‌دهد که کودکانی که هویت متفاوت جنسیتی را مطرح می‌کنند، جنسیت خود را به وضوح و به‌طور ثابتی مانند همسالان خود می‌شناسند و از همان سطح حمایت، عشق و پذیرش اجتماعی بهره می‌برند.
بیشتر بخوانید: بهترین پیشنهادهای بازی‌های کودک با همسالانش
کودکان معمولاً چگونه هویت جنسی خود را بیان می‌کنند؟
علاوه بر انتخاب اسباب‌بازی‌ها، بازی‌ها و ورزش‌ها، کودکان معمولاً هویت جنسی خود را به روش‌های زیر بیان می‌کنند:
- لباس یا مدل مو
- نام یا نام مستعار ترجیحی
- رفتار اجتماعی که منعکس‌کننده درجات مختلفی از پرخاشگری، سلطه، وابستگی و ملایمت است.
- نحوه و سبک رفتار و حرکات فیزیکی و سایر اعمال غیرکلامی که به عنوان مردانه یا زنانه شناخته می‌شوند.
- روابط اجتماعی، از جمله جنسیت دوستان افرادی که تصمیم می‌گیرند از آن‌ها تقلید کنند.
با این که به نظر می‌رسد رفتارهای خاص جنسیتی کودک تحت تاثیر هویت‌یابی او از مردان و زنانی است که در زندگی‌اش دیده، احساس دختر یا پسر بودن (هویت جنسیتی) نمی‌تواند تغییر کند.
نقش والدین در شکل‌گیری هویت جنسی فرزندان
همه کودکان به فرصتی برای کشف نقش‌های جنسیتی مختلف و سبک‌های مختلف بازی نیاز دارند. والدین می‌توانند محیطی را برای کودکان فراهم کنند که تنوع در نقش‌های جنسی را منعکس کنند. به طور مثال:
- خرید کتاب‌ها یا پازل‌های کودکان که مردان و زنان را در نقش‌های جنسیتی غیرکلیشه‌ای و متنوع نشان می‌دهد (برای مثال، پدران در خانه، مادران شاغل، پرستاران مرد و افسران پلیس زن).
- خرید طیف وسیع و متنوعی از اسباب‌بازی‌ها برای کودک، از جمله عروسک‌های کودک، وسایل نقلیه اسباب‌بازی، بازی‌های اکشن، بلوک‌ها و غیره.
- در سن 6 سالگی، اکثر کودکان بیشتر اوقات بازی خود را با همجنسان خود می‌گذرانند و ممکن است به سمت ورزش و سایر فعالیت‌های مرتبط با جنسیت خود گرایش پیدا کنند. همچنین بررسی کنید تا گرایشات کودکان به فعالیت‌ها و گروه‌ها را بیشتر بشناسیم و مطمئن شویم آن‌ها احساس پذیرفته شدن بدون تجربه‌ی طرد یا اذیت شدن از آن را دارند.
بیشتر بخوانید: دلایل اهمیت نقش‌های جنسیتی در کودکان
چگونه کلیشه‌های جنسیتی در طول زمان تغییر کرده است؟
انتظارات ما از “دختران چه می‌کنند” و “پسران چه کار می‌کنند” تغییر کرده است. بسیاری از ورزشکاران زن در ورزش خود برتر هستند. دختران به طور فزاینده‌ای موضوعاتی را دنبال می‌کنند که به طور سنتی “مردانه” تصور می‌شد. بسیاری از سرآشپزها، هنرمندان و نوازندگان مرد معروف وجود دارند – زمینه‌هایی که به طور سنتی “زنانه” تصور می‌شود. با گذشت زمان، جامعه دریافته است که کلیشه‌های “مردانه” و “زنانه “فعالیت‌ها و رفتارها نادرست و محدود کننده رشد کودک هستند. این گونه علایق نیز هویت جنسیتی فرد را تعیین نمی‌کند یا بر آن تأثیر نمی‌گذارد. علاوه بر این، توانایی ما برای پیش‌بینی اینکه کودک بر اساس ترجیحات اولیه چه کسی است، بسیار دقیق نیست و اگر منجر به شرم یا تلاش برای سرکوب مهارت‌ها، استعدادها و خود واقعی او شود، ممکن است مضر باشد. با این حال، زمانی که علایق و توانایی‌های کودک با آنچه جامعه انتظار دارد متفاوت باشد، ممکن است در معرض تبعیض و قلدری قرار گیرد. طبیعی است که والدین از فرزندان خود توقعات جنسیتی داشته باشند و بخواهند از آن‌ها در برابر انتقاد و طرد شدن محافظت کنند. والدین می توانند به جای اینکه کودکان را وادار به انطباق با این فشارها و محدود کردن خود کنند، نقش مهمی در حمایت از فضاهای امن ایفا کنند که در آن فرزندانشان احساس راحتی و خوبی در مورد خودشان داشته باشند. برای مثال، اگر فرزند شما در ورزش عالی نباشد یا حتی به آن‌ها علاقه نداشته باشد، هنوز فرصت‌ها و زمینه‌های زیادی وجود خواهد داشت که می‌تواند در آن‌ها پیشرفت کند. صرف نظر از هویت جنسی، هر کودک نقاط قوت خود را دارد که ممکن است همیشه با انتظارات جامعه یا خود شما مطابقت نداشته باشد، اما همچنان منبع موفقیت فعلی و آینده خواهد بود.
کلام آخر: رشد جنسیتی یک فرآیند طبیعی برای همه کودکان است و شکل‌گیری هویت جنسی حاصل ترکیب سه عامل بیولوژیک، زیستی- روانی و واکنش‌های روانی نسبت به محیط، مخصوصا آثار و مفاهیم مربوط به والدین و دیدگاه‌های اجتماعی است. با اینکه برخی از کودکان تغییراتی را نشان می‌دهند، با این حال، همه کودکان نیاز به حمایت، محبت و مراقبت از خانواده، مدرسه و جامعه دارند، که باعث رشد به بزرگسالان شاد و سالم می‌شود.
