علائم استرس و نگرانی در کودکان اغلب به صورت تغییرات فیزیکی یا رفتاری خود را نشان می‌دهند. کودکان بسته به سن، شخصیت فردی و مهارت‌های مقابله‌ای به استرس واکنش متفاوتی نشان می‌دهند، که می‌تواند باعث شود بسیاری از والدین از مسائل اساسی که ممکن است باعث بروز مشکلات کودکشان شود، چشم پوشی کنند.
برای والدین مهم است که علائم استرس دوران کودکی را بشناسند و به دنبال علل احتمالی باشند. والدین معمولاً می‌توانند به کودکان در مدیریت استرس و اضطراب کمک کنند، اما برخی از کودکان ممکن است اختلال اضطرابی داشته باشند و می‌توانند از کمک‌های حرفهای بهره‌مند شوند.
علائم استرس در کودکان
کودکان ممکن است استرس و نگرانی خود را تشخیص ندهند و اغلب فاقد بلوغ برای توضیح مسائل استرس‌زا واقعی یا خیالی خود هستند.
رفتاری یا عاطفی
استرس می‌تواند باعث شود کودکان به گونه‌ای رفتار کنند که ممکن است برای والدین ناامید کننده یا گیج کننده باشد، اما برای مراقبان مهم است که بدانند این مسائل رفتاری و عاطفی ممکن است با احساس اضطراب و استرس مرتبط باشد. برخی از علائم رفتاری رایج استرس و اضطراب عبارتند از:
- تغییرات رفتاری، مانند بدخلقی، پرخاشگری، دمدمی مزاج بودن و وابستگی
- ایجاد یک عادت عصبی مانند جویدن ناخن
- کاهش تمرکز
- ترس‌ها (مانند ترس از تاریکی، تنها ماندن یا ترس از غریبه‌ها)
- بروز مشکل در مدرسه
- جمع‌آوری اقلام به ظاهر بی‌اهمیت
- امتناع از رفتن به مدرسه
- کناره‌گیری از خانواده یا دوستان
علائم جسمی استرس در کودکان
استرس و اضطراب می‌تواند خود را به شکل مشکلات جسمی هم نشان دهد. برخی از نشانه‌های جسمی استرس کودک عبارتند از:
- شب ادراری
- سردرد یا شکم درد
- کاهش یا افزایش اشتها
- کابوس شبانه یا سایر مشکلات خواب
توجه به این‌که این علائم قبل یا بعد از فعالیت‌های خاصی رخ می‌دهند و یا همراه با علائمی مانند تب، بثورات پوستی، درد یا اسهال هستند، می‌تواند در تشخیص علت آن‌ها مفید باشد.
بیشتر بخوانید: چرا تک فرزندان بیشتر به والدین وابستگی شدید عاطفی دارند؟+ 5 علت
علل شایع استرس دوران کودکی
منبع اضطراب و استرس در کودکان می‌تواند چیزی بیرونی باشد، مانند مشکل در مدرسه، تغییرات در خانواده یا درگیری با یک دوست. احساس نگرانی همچنین می‌تواند ناشی از احساسات و فشارهای درونی کودک باشد، مانند تمایل به موفقیت در مدرسه یا هماهنگی با همسالان. برخی از علل رایج استرس در کودکان عبارتند از:
- فشار تحصیلی: استرس در خیلی از کودکان ناشی از رقابت در محیط مدرسه با همکلاسی‌ها است. اضطراب در مدرسه بیشتر در کودکانی ایجاد می‌شود که از اشتباه کردن و خوب نبودن هراس دارند.
- تغییرات بزرگ در خانواده: تغییرات عمده زندگی مانند طلاق، مرگ در خانواده، نقل مکان یا اضافه شدن یک خواهر یا برادر جدید می‌تواند احساس امنیت فرزند شما را متزلزل کند و منجر به سردرگمی و اضطراب شود. باعث شود کودک احساس خطر و حسادت کند. مرگ در خانواده می‌تواند هشدار و اندوه ایجاد کند و ممکن است باعث ترس از مرگ و از دست دادن شود.
- قلدری: قلدری یک مشکل جدی برای بسیاری از کودکان است. می‌تواند خفیف یا شدید باشد و ممکن است منجر به آسیب فیزیکی شود. کودکانی که مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند معمولاً از این‌که مورد هدف قرار می‌گیرند دچار ترس و اضطراب می‌شوند و ممکن است این مشکل را از والدین یا معلمان پنهان کنند.
- رویداد فاجعه‌بار در اخبار: عناوین و تصاویر خبری که نشان دهنده بلایای طبیعی، تروریسم و خشونت است، می‌تواند برای کودکان ناراحت کننده باشد. وقتی بچه‌ها رویدادهای خبری وحشتناک را می‌بینند و می‌شنوند، ممکن است نگران باشند که ممکن است اتفاق بدی برای آن‌ها یا کسی که دوستش دارند بیفتد.
- بی‌ثباتی والدین: نگرانی‌های مالی و شغلی، آشفتگی خانواده و آشفتگی والدین می‌تواند منجر به احساس ناتوانی شدید در کودکانی شود که ممکن است احساس کنند می‌خواهند کمک کنند، اما ابزار لازم برای انجام این کار را ندارند.
- محبوبیت: در کودکان کوچک، اضطراب جدایی می‌تواند یک مشکل رایج باشد. با بالا رفتن سن، بیشتر کودکان تمایل دارند که با بچه‌های دیگر هماهنگ شوند و مورد پسند واقع شوند. فشار برای جا افتادن و محبوب شدن در بین کودکان دیگر می‌تواند استرس‌زا و نگران کننده باشد.
- برنامه‌های بیش از حد فشرده: دویدن مداوم از یک فعالیت به فعالیت دیگر می‌تواند باعث استرس زیادی برای کودکانی شود که معمولاً هر چند وقت یکبار به استراحتی آرام نیاز دارند.
- فیلم‌ها یا کتاب‌های ترسناک: داستان‌های تخیلی نیز می‌توانند باعث ناراحتی یا اضطراب در کودکان شوند. کودکان معمولاً تحت تأثیر صحنه‌های ترسناک، خشونت‌آمیز یا ناراحت‌کننده از یک فیلم یا قسمت‌هایی از کتاب هستند.
برخی از بچه‌ها ممکن است نسبت به سایرین نسبت به محتوای رسانه حساس‌تر باشند، پس بهتر است بدانید چه چیزی ممکن است فرزندتان را ناراحت کند، محتوای رسانه‌ای خشونت‌آمیز را محدود کنید و به فیلم‌ها، کتاب‌ها، بازی‌های ویدیویی و سایر رسانه‌های مناسب سن خود پایبند باشید.
چگونه به فرزند خود برای کاهش استرس کمک کنیم
راه‌های زیادی وجود دارد که کودک شما می‌تواند با استرس مقابله کند و به آن پاسخ دهد، آن‌ها فقط به کمک و راهنمایی نیاز دارند. شما می‌توانید از روش‌های زیر کمک بگیرید.
در خانه
- یک فضای خانه آرام ایجاد کنید و به یک روال متعهد شوید. شام‌های خانوادگی یا شب‌های بازی می‌تواند از اضطراب جلوگیری کرده و به کاهش استرس کمک کند.
- خانه خود را به مکانی آرام، امن و مطمئن تبدیل کنید.
- برنامه‌های تلویزیونی، بازی‌های ویدیویی و کتاب‌های فرزندتان را زیر نظر داشته باشید.
کودکان را در کارها دخیل کنید.
- فرصت‌هایی را در اختیار فرزندتان قرار دهید که بتواند در موقعیت‌های مختلف قدرت تصمیم‌گیری و کنترل داشته باشد.
- به فرزند خود نسبت به تغییرات پیش‌بینی شده توجه کنید و در مورد سناریوهای جدید با او صحبت کنید. دوستان جدید یا یک خانه جدید؟
- فرزند خود را در فعالیت‌های اجتماعی و ورزشی شرکت دهید تا بتواند موفق شود.
وظایف والدین در کاهش استرس کودکان
- عادات سالمی مانند ورزش و مراقبت از خود را اتخاذ کنید تا استرس خود را به روش های سالم مدیریت کنید. کودکان اغلب رفتارهای والدین خود را تقلید می‌کنند.
- مراقب علائم و رفتارهای جدید استرس حل نشده باشید.
- بیاموزید که واقعاً به حرفهای فرزندتان گوش دهید بدون این‌که انتقاد کنید و او را برای پیدا کردن راه‌هایی برای درک و حل مشکلاتی که او را ناراحت می‌کند، راهنمایی کنید.
- به آن‌ها محبت کرده و تشویقشان کنید.
- از تقویت مثبت و روش‌های نظم و انضباط استفاده کنید که باعث ارتقاء عزت نفس سالم و اعتماد به نفس آن‌ها می‌شود.
اگر علائم استرس در کودک کم نشد یا اگر کودک شما گوشه‌گیرتر، افسرده‌تر یا ناراضی‌تر شد، از یک پزشک، مشاور یا درمانگر مشاوره بگیرید. مشکلات در مدرسه یا هنگام تعامل با دوستان یا خانواده نیز یکی دیگر از دلایل نگرانی است.
بیشتر بخوانید: مقابله با استرس کودکان
کلام آخر: استرس یک مشکل بسیار رایج است که امروزه کودکان با آن مواجه هستند. وقتی صحبت از استرس دوران کودکی به میان می‌آید، کودکان کوچک‌تر ممکن است نتوانند به طور کامل احساسات خود را درک یا توضیح دهند.
بچه‌های بزرگتر ممکن است بتوانند بفهمند چه چیزی آن‌ها را آزار می دهد، اگرچه این تضمینی نیست که آن‌ها این اطلاعات را با شما به اشتراک بگذارند. آگاهی از تغییرات در رفتار فرزندتان به شما کمک می‌کند تا قبل از تأثیر بیشتر بر فرزندتان، مشکلات را تشخیص دهید.
