داشتن یک فرزند گاهی تصمیمی آگاهانه است که والدین باهم آن را می‌گیرند. با این حال، مطالعات افزایش خانواده‌های تک فرزند را به دلیل مشکلات مالی، افزایش نرخ طلاق و دلایل شخصی نشان می‌دهد.
بسیاری از والدین نگران این هستند که تک فرزندشان وابستگی شدید عاطفی داشته باشد یا لوس شود. همچنین، کلیشه‌های منفی بسیاری پیرامون تک فرزندی در جامعه وجود دارد (برای مثال تصور می‌شود که تک فرزندها به دنبال توجه بیشتر، رفتارهای عجیب و غریب و خودمحور هستند) که ممکن است باعث افزایش نگرانی والدین شود.
اگرچه داشتن خواهر و برادر مزایای خود را دارد، اما تربیت یک فرزند به عنوان فردی بالغ، مسئولیت‌پذیر و مستقل بسیار مفید است. در این مقاله دلایل وابستگی تک فرزندان به والدین و راه‌های مقابله با آن را بخوانید.
ویژگی‌های شخصیتی تک فرزند چیست؟
- والدین تک فرزند تمام توجه، محبت و قدردانی خود را متوجه فرزندشان می‌کنند.این امر باعث تقویت اعتماد به نفس و خودباوری در کودکان می‌شود.
- تقویت مداوم ارزشمندی به آن‌ها کمک می‌کند تا یک تصویر مثبت از خود بسازند که منجر به عزت نفس کافی و ایمان بیشتر به توانایی‌های خود می‌شود.
- تک فرزندان سطح بلوغ بالایی از خود نشان می‌دهند. تحقیقات نشان می‌دهد به این دلیل است که، کودکان زمان زیادی را با والدین و بزرگسالان خود می‌گذرانند و مانند بزرگسالان رفتار می‌کنند.
- مسئولیت‌پذیری تك فرزندان نسبت به خانواده‌های چند فرزندی، همراه با كسب مهارت گسترده اجتماعی موجب بالا رفتن اعتماد به نفس كودك در دوستیابی و جذب اطرافیان خواهد.
- آن‌ها پیوندهای قوی‌تری و تعامل بیشتری با والدین خود دارند.
- از نظر تحصیلی خوب عمل می‌کنند. (والدین تک فرزندان عموماً به آموزش اهمیت زیادی می‌دهند، بنابراین امکانات و نظارت دقیقی برای آموزش کودک ارائه می‌دهند.)
- تک فرزندان بیشتر هدفمند و موفق هستند.
- مستقل‌تر و با برنامه‌تر عمل می‌کنند.
- حریم خصوصی بیشتری دارند.
- آن‌طور که عموم باور دارند، خودخواه و لوس نیستند.
بیشتر بخوانید: بهترین سن برای جدا کردن اتاق کودک از والدین
دلایل وابستگی تک فرزندان به والدین
تک فرزندان برای حمایت کاملاً به والدین خود وابسته هستند. آن‌ها تجربه محدودی در تعامل با کودکان هم سن خود دارند زیرا بیشتر تعاملات کودک با والدین است. در غیاب خواهر و برادر، آن‌ها کسی را ندارند که احساسات خود را (به جز بزرگترها) با او اشتراک بگذارد.
بنابراین، بسیاری از تک فرزندان تمایل دارند که احساسات خود را بروز ندهند و به تنهایی با موقعیت‌ها کنار بیایند. در خانواده‌های تک فرزندی، والدین مجبور نیستند محبت و توجه خود را میان چند فرزند تقسیم کنند و تمام توان عاطفی و امکانات مالی خود را معطوف به تنها فرزندشان می‌کنند، به همین دلیل ممکن است از لحاظ شخصیتی كودكان وابستگی بیشتری به پدر و مادر پیدا کنند.
عمده‌ترین دلایل وابستگی شدید عاطفی تک فرزندان به والدین عبارتند از:
1. وابستگی ناسالم
ریشه وابستگی در اصل از دلبستگی ناایمن کودک به والدینش ناشی می‌شود. دلبستگی پیوند عاطفی است که میان کودک و مراقبت کننده‌های اصلی که معمولا مادر و پدر هستند شکل می‌گیرد. اگر دلبستگی ایمن باشد وابستگی کودک به والدین سالم و بیشتر دلبستگی است نه یک وابستگی ناسالم و چسبنده! دلبستگی ایمن در کودکان، با روابط سالم در آینده ارتباط مستقیم دارد.
بسیاری از خانواده‌های تك فرزند به این دلیل که تنها همین یک بچه را دارند، با واگذاری تمام امكانات و توجه بیش از اندازه، اجابت خواسته‌ها و همچنین تحت کنترل و مواظبت شدید قرار دادن او باعث می‌شوند، تا کودک از اعتماد به نفس كمتری برخوردار شود و شخصیت وابسته‌ای پیدا كند. وابستگی بیش از حد می‌تواند ناسالم باشد.
بنابراین، یک قدم به عقب بردارید و اجازه دهید فرزندتان به طور مستقل با برخی مسائل کنار بیاید. این شخصیت مستقل به آن‌ها کمک می‌کند تا به طور موثر با کمترین دخالت والدین درگیری‌ها را مدیریت کنند و به آن‌ها مسئولیت‌پذیری و خودکفایی را آموزش دهد. از طرفی پاسخ‌گویی به تمام نیازها و درخواست‌های پی در پی تک فرزند موجب می‌شود، زمانی كه بچه بزرگتر شد در مواجهه با كوچكترین ناملایمت و فقدان پاسخ به نیازها، دچار افسردگی و سرخوردگی شود.
والدینی که به کودکان خود اهمیت می‌دهند، نسبت به نیازهای آن‌ها حساس هستند و به موقع به آن‌ها پاسخ درست می‌گویند؛ زمینه‌ساز ایجاد دلبستگی ایمن در فرزند خود هستند.
2. سبک فرزندپروری
یکی دیگر از دلایل وابستگی کودکان چه در خانواده‌های تک فرزند و چه در خانواده‌های چند فرزندی، سبک فرزندپروری و نحوه‌ی تربیت فرزندان است. والدینی که سبک تربیت مقتدر دارند، در دسترس فرزندشان هستند، عزت نفس او را حفظ می‌کنند، محبتشان را بی دریغ نثار فرزند می‌کنند و در عین حال اقتدار والدینی خود را حفظ می‌کنند و در خانه قانون دارند سبک دلبستگی ایمن را به فرزندشان نثار می‌کنند.
اما والدین مستبد، یا والدین سهل‌انگار و والدینی که رفتار متناقض با فرزند دارند هرکدام به نحوی به دلبستگی کودکشان آسیب می‌زنند.
3. وقت گذاشتن بیش از حد
تک فرزندان اغلب در خانه به دنبال همراهی و همبازی می‌گردند و چون خواهر و برادری ندارند از والدین انتظار دارند که با آن‌ها وقت بگذرانند. طبیعی است که شما باید با آن‌ها تعامل داشته باشید و بازی کنید، اما انجام بیش از اندازه و مداوم این کار، امکان پذیر و عاقلانه نخواهد بود زیرا علاوه بر وابستگی، شما را از انجام کارها و وظایف خود باز می‌دارد.
طوری برنامه ریزی کنید که مدتی را برای سرگرم کردن فرزندتان اختصاص دهید و به او بگویید چه مدت می‌توانید با او بازی کنید. سپس، برای مدت باقیمانده، کودک را تشویق کنید تا خودش بازی کند یا به او کمک کنید دوست پیدا کند. این رویکرد متعادل باعث کاهش وابستگی به والدین خواهد شد.
4. الگوی وابستگی
اگر شما یا همسرتان فردی وابسته هستید کودکتان حتما وابسته خواهد شد! به همین سادگی! شما الگوی تمام قد فرزندتان هستید، تمام ویژگی‌های رفتاری شما قابل انتقال به فرزند شماست! شاید این شمایید که به او وابسته هستید و در حال آموزش رفتار وابستگی به او هستید؟!
5. اضطراب و استرس
در ابتدای تولد کودک بیشتر نیازمند برطرف کردن نیازهای جسمانی و اولیه است اما هرچه بزرگتر می‌شود با رشد روانی که پیدا می‌کند با تنش‌های روانی از جمله اضطراب و استرس نیز روبرو می‌شود و این طبیعی است که برای مراقبت از خودش در برابر این اضطراب به پدر و مادر پناه بیاورد!
بنابراین اگر کودک وابسته دارید حتما از ریشه اضطراب و استرس او نیز آگاه شوید. در کودکانی که مفهوم بیماری و مرگ را نیز درک می‌کنند، بیماری والدین می‌تواند منجر به اضطراب از دست دادن و در نتیجه وابستگی به آن‌ها شود. خیلی موارد دیگری از این قبیل ممکن است در کودک وجود داشته باشد که او را به شما وابسته می‌کند.
بیشتر بخوانید: مقابله با استرس کودکان
با کودک وابسته چه باید کرد؟
وابستگی کودک دلایل مختلفی دارد، از سبک فرزندپروری شما گرفته تا ترس‌های کودک هرکدام می‌تواند باعث وابستگی کودک شود. مهم است که به شیوه اصولی ریشه وابستگی کودک را پیدا کرده و بر اساس آن قدم بردارید. از به کار بردن تکنیک‌هایی که از این طرف و آن طرف می‌شنوید، برای برطرف کردن وابستگی کودک خودداری کنید.
به طور مثال اگر ریشه‌ی این وابستگی ترس از دست دادن شما است و کسی به شما توصیه می‌کند که چند روز تنهایش بگذارید تا وابستگی‌اش کم شود، مطمئن باشید این روش نه تنها جواب نمی‌دهد، بلکه آسیب زیادی به کودک وارد می‌کند.
انتظار نداشته باشید یک شبه کودکتان تمام مشکلات وابستگی‌اش را کنار بگذارد، این وابستگی یک شبه به وجود نیامده است که به همین سرعت هم از بین برود! اجازه دهید در کنار شما رفته رفته با این موضوع کنار بیاید و از نو دلبستگی ایمن و لذت‌بخشی را تجربه کند.
بیشتر بخوانید: چه زمانی وابستگی کودک به والدین خطرناک می‌شود؟
کلام آخر: دلیل وابستگی کودک هرچه که باشد رفع آن باید از خودتان شروع شود! همانطور که قبلا اشاره کردیم، این سبک تربیتی و رفتاری شماست که باعث وابستگی کودکتان شده است. پس روی خودتان کار کنید، تغییرات باید از سبک زندگی، تربیت و فرزندپروری شما شروع شود و با شیوه‌ی اصولی ریشه یابی و درمان شود. صبور باشید و به کودک نیز فرصت دهید.
