والدین، معلمان و پزشکان همگی بر این عقیده‌اند که کم‌خوابی کودکان را عصبی، گریان و خشمگین می‌کند. اکنون محققان بریتانیایی دریافته‌اند کودکانی که زمان خواب نامنظم دارند، بیشتر دچار مشکلات رفتاری می‌شوند. این مطالعه که در مجله Pediatrics منتشر شد، نشان داد که زمان خواب نامنظم می‌تواند ریتم طبیعی بدن را مختل کرده و باعث کم‌خوابی شود و بلوغ مغز و توانایی تنظیم رفتارهای خاص را تضعیف کند. در این مقاله خواهیم خواند:
- تاثیر خواب بر رشد کودک
- تاثیر خواب بر خلق و خوی کودک
- سه عامل اصلی کم‌خوابی و بدخوابی کودکان
- ساعات کافی خواب کودکان
تاثیر خواب بر رشد کودک
خواب کافی و سالم، از نظر رشد جسمانی و روانشناختی برای کودکان بسیار مفید است و از بروز مشکلات روحی و جسمی پیشگیری می‌کند. بر میزان هوش کودک و افزایش آن، تنظیم اشتها، افزایش رشد قد، تقویت قلب و سیستم ایمنی بدن موثر است.
پروفسور ایوون کلی، از دانشگاه کالج لندن، اپیدمیولوژی و بهداشت عمومی UCL، می‌گوید: “نداشتن زمان خواب ثابت، همراه با احساس مداوم، وضعیتی از بدن و ذهن را شبیه به جت‌لگ( وقتی در پرواز طولانی ساعت بدن‌تان دچار اختلال می‌شود، با اختلال جت لگ مواجه می‌شوید.) ایجاد می‌کند و این برای رشد سالم و عملکرد روزانه اهمیت دارد.” او در ادامه توضیح می‌دهد: “ما می‌دانیم که رشد زودرس کودک تأثیرات عمیقی بر سلامت و رفاه در طول زندگی دارد. از این رو اختلال در خواب، به ویژه اگر در زمان‌های کلیدی رشد ایجاد شود، می‌تواند تأثیرات مهم مادام‌العمر بر سلامتی داشته باشد.”
با تجزیه و تحلیل داده‌های بیش از 10،000 کودک در مطالعه گروه هزاره انگلستان، این تیم اطلاعات مربوط به زمان خواب در 3، 5 و 7 سال را جمع آوری کرد و همچنین گزارش‌هایی از مادران و معلمان کودکان در مورد مشکلات رفتاری را شامل شد.
تاثیر خواب بر خلق و خوی کودک
این مطالعه، یک رابطه بالینی واضح و معنی‌دار بین زمان خواب و رفتار پیدا کرد. زمان‌های نامنظم خواب با اختلال در ریتم شبانه‌روزی (ساعت بدن) بر رفتار کودکان تأثیر می‌گذارد و منجر به محرومیت از خواب می‌شود که بر مغز در حال رشد تأثیر منفی دارد. با رشد کودکان در دوران کودکی بدون خواب منظم، نمرات رفتاری آنها که شامل بیش فعالی، مشکلات عاطفی و رفتاری، مشکلات با همسالان بود، بدتر شد. با این‌حال، کودکانی که به خواب منظم‌تری دارند، رفتارهای خود را بهبود می‌بخشند.
خواب منظم به روی بهبود ارتباط با خانواده و دوستان، تکامل مهارت‌های شناختی و افزایش آرامش کودک تاثیر مستقیم دارد. پروفسور کلی می گوید: “آنچه نشان دادیم این است که این تأثیرات در دوران کودکی افزایش می‌یابد، به طوری که کودکانی که همیشه خواب‌های نامنظم داشتند وضعیت بدتری نسبت به کودکانی داشتند که هنگام بررسی در یک یا دو بازه‌ی زمانی خواب منظم داشتند.” پروفسور کلی ادامه داد: “اما یافته‌های ما نشان می‌دهد که اثرات برگشت‌پذیر هستند. به عنوان مثال، کودکانی که خواب نامنظم خود را تنظیم می‌کنند، رفتارشان بهبود پیدا می‌کند.”
اگرچه هیچ دو کودکی از نظر خواب به طور یکسان نیستند، اما منظم نگه داشتن زمان خواب و با یک روال ثابت باعث بهبود رفتارهای بد می‌شود. کودکانی که زمان خواب نامنظم دارند در ساعات مختلف شب به رختخواب می‌روند.
بیشتر بخوانید: همه آنچه درباره خواب نوزاد باید بدانید
سه عامل اصلی کم خوابی و بد خوابی کودکان
علل بدرفتاری در کودکان بسیار گسترده و پردامنه است. گاهی اوقات مشکل خواب کودکان وابسته به مزاج و خلقوخوی آنها است. برخی کودکان زمان خوابیدن بدقلق هستند و گریه می‌کنند و در صورت خوابیدن با کوچک‌ترین سر و صدا بیدار شده و دیگر نمی‌خوابند و این امری ذاتی است. اما برای یک خواب راحت و سالم، مغز یک کودک نیاز دارد که وقت معینی برای خواب داشته باشد و بدنش نیازمند آرامش کافی جهت استراحت است.
والدین باید بدانند که عوامل بیرونی دیگری مثل سروصدا، شرایط اتاق نوزاد مثل دمای نامناسب، قرار گرفتن تخت نوزاد در جای نامناسب، نور ناکافی اتاق، سوء تغذیه کودک، بی‌نظمی‌ها و مشکلات گوارشی، در تدوام بدخوابی و بی‌خوابی بچه‌ها اثرگذار است و در صورت تداوم، نیاز به مراجعه به مشاور و روانشناس دارد. برای دستیابی به این اهداف، والدین باید سه عامل اصلی یعنی تنش، زمان خواب، خلق‌وخو و ارتباط آنها با خواب را خوب بشناسند.
تنش: کودک نیاز به احساس آرامش و امنیت دارد. بسیاری از کودکان نمی‌توانند بخوابند؛ زیرا در تخت خواب یا گهواره حالت گوش به زنگ دارند و مضطرب‌اند. خواب منقطع، منتظر حادثه ای بودن یا تنش‌های خانوادگی کودک را گوش به زنگ نگه می‌دارد.
زمان خواب کودک (ساعت بدن): اتخاذ روال منظم هنگام خواب، احتمالاً اولین کاری است که به بزرگسالان مبتلا به مشکلات خواب توصیه می‌شود انجام دهد و همین امر در مورد کودکان نیز صدق می‌کند. پیروی از یک روال، به آموزش رفتار کمک می‌کند و یک برنامه شبانه به کودک شما کمک می‌کند تا خوابالودگی را بیاموزد.
اگر قبل از خواب به کودکتان یک نوشیدنی کافئین‌دار بدهید، ناخواسته ساعت بدن و خواب او را مختل می‌کنید. طی تحقیقات انجام شده گروه هزاره انگلستان بر روی کودکان، زمان‌های خواب نامنظم بیشتر در 3 سالگی رایج بود، که از هر 5 کودک 1 نفر در زمان‌های مختلف به رختخواب می‌رفتند.
با این حال، در سن 7 سالگی، بیش از نیمی از کودکان به طور منظم بین ساعت 7.30 تا 8.30 بعد از ظهر به رختخواب می‌رفتند. کودکانی که زمان خواب آنها نامنظم بود یا بعد از ساعت 9 شب به رختخواب می‌رفتند، از زمینه‌های اجتماعی آسیب‌پذیرتری برخوردار بودند و این در یافته‌های مطالعه لحاظ شد.
خلقوخوی کودک: کودکان دارای خصوصیات فردی متفاوتی هستند، مثلا کودکان احساساتی، دنیایی از احساس هستند و نیاز دارند که موقع خواب یک بزرگ‌تر کنارشان باشد تا احساس آرامش کنند.
بیشتر بخوانید: خواب کودکان چه اهمیت هایی دارد؟
کودکان حساس: این بچه‌ها بسیار دقیق هستند و به همه چیز دقت می‌کنند، آنها حتی به یک صدای ضعیف یا تفاوت‌های ظاهری و یا تغییر احساسات و نظرات توجه دارند. اگر کودک شما اظهار کرد که چیزی موجب ناراحتی‌اش شده حتما باور کنید، چرا که این بچه‌ها به کوچک‌ترین مسائل حساس هستند. آنها نیاز به یک اتاق خواب ساکت و دنج دارند، پتو و بالش آنها باید نرم و راحت و خوش بو باشد. بهتر است تخت کودک را به جای وسط اتاق در گوشه اتاق بگذارید.
کودکان نامنظم: آنها غیرقابل پیش‌بینی هستند، هرگز در یک ساعت معین نمی‌خوابند، والدین باید با نرمی و مهربانی اما مصرانه آنها را به سوی یک برنامه زمان‌بندی جهت یک خواب منظم، سوق دهند.
بچه‌های بیش فعال: آنها دائما” در حال جنب‌وجوش و حرکت هستند، یک برنامه دائمی برای خواب و بیداری و فعالیت‌های فیزیکی در طول روز، به این بچه‌ها کمک می‌کند تا شب را با آرامش بیشتر بخوابند.
ساعات کافی خواب کودکان
ساعت خواب کودکان بسته به سن آنها متفاوت است. والدین باید بدانند که ساعات خواب لازم برای بچه‌ها متفاوت است؛ یک نوزاد به ۱۴ تا ۱۸ساعت، نوپا به ۱۳ ساعت، سنین قبل از دبستان ۱۲ساعت، سنین مدرسه ۱۰ ساعت و نوجوان به ۹ ساعت خواب نیاز دارد.
بیشتر بخوانید: بچه‌ها در هر سن به چند ساعت خواب نیاز دارند؟
کلام آخر: به خاطر داشته باشید که بچه‌ها هنگامی که نمی‌توانند بخوابند، قصد مبارزه و مخالفت با شما را ندارند، بلکه آنها با بدن خودشان می‌جنگند. امیدواریم با خواندن این مقاله و شناخت سه عامل تنش، زمان خواب کافی و خلقوخوی کودک، بتوانید محیطی ایجاد کنید تا کودک بهتر بخوابد و در نتیجه سلامت و ارتباطات خانوادگی او هم بهبود یابد.
